2025-ci ildə Ermənistanla münasibətlərin əsas tendensiyaları

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin üç dildə müsahibəsi geniş mövzuları əhatə edib... Ermənistanla münasibətlər mövzusunun üzərində dayanaq. Bu mövzuya həm ikitərəfli münasibətlər, həm də regional proseslər kontekstində diqqət yetirilib...

Sülh müqaviləsinə dair

Azərbaycanın şərtləri ötən ilin sonunda ifadə olunub (2*2):

- birbaşa mətndə bunlar üçüncü qüvvələrin sərhədə yaxınlaşmasına imkan verməmək və beynəlxalq orqanlara qarşılıqlı iddialardan imtina etmək üçün qarşılıqlı öhdəliklərdir;

- Sülh prosesinə gəlincə, bu, sülh müqaviləsi imzalanana qədər ATƏT-in Minsk qrupunun buraxılması və Konstitusiyaya düzəlişlərin edilməsi deməkdir.

Prezident İlham Əliyev bu şərtlərin təfərrüatı üzərində dayanmadı və qeyd etdi ki, mövqe dəyişməyəcək və vəziyyəti dəyişə biləcək heç bir kənar qüvvə yoxdur. Nəticə etibarı ilə bizdə Azərbaycanın yanaşma çərçivəsi var: “...Əgər Ermənistana sülh müqaviləsi lazım deyilsə, deməli, bizə də lazım deyil. Biz bunu imzalamadan da yaşaya və siyasətimizi davam etdirə bilərik”.

Ermənistanın demilitarizasiyası

Prezidentin çıxışlarında bu mövzuya geniş yer verilir ki, bu da məsələnin fövqəladə olmasının göstəricisidir. Eyni şəkildə prezident İlham Əliyev həmişə Fransaya qarşı neqativlik barədə xəbərdarlıq edirdi və yalnız il yarımdan sonra Fransa prezidenti ilə danışıqların təfərrüatlarını açıqladı, sonuncu isə Qarabağda mövcud olmayan qurumu tanımaqla hədələyirmiş...

Bu o deməkdir ki, bu mövzuda da tələlər var... Prinsipcə, onlardan bəzilərini təxmin etmək mümkündür:

- Qərbdə çoxları deyir ki, Azərbaycanın bu tələbi ilə “lap ağ eləyir...”. Ermənistan suveren dövlətdir və silah almaq hüququna malikdir.

Bəli, bu doğrudur... Amma Ermənistanın yaradılması ideologiyasının təməlində, Ermənistanın qurucusu Levon Ter-Petrosyanın dediyi kimi, azərbaycanlılardan təmizlənmiş ölkənin nasist prinsipində yatır. Həm də Ermənistan Konstitusiyasında ərazi iddiası var. Bu gün Paşinyan hakimiyyətdədir, bəs sabah?! Silahlar Paşinyandan sonra da Ermənistanda qalacaq. İndi gəlin Ermənistan müxalifətinə baxaq, istər rusiyapərəst olsun, istərsə də qərbpərəst - hamısı revanşistdir, yəni indi əldə edilən silahlar gələcəkdə təhlükə yaradacaq...

- Azərbaycan Prezidenti dünya geosiyasətində baş verən dəyişiklikləri vurğuladı və Ermənistanın hərbiləşdirilməsi kontekstində yeni çalarlarla oynamağa başladı. Ermənistan 25 ildir ki, Rusiya tərəfindən proxy kimi istifadə olunur və indi Fransa, Hindistan, İran və ABŞ-a yönləndirilir. Sabah Ermənistandan bu dövlətlər tərəfindən Azərbaycana qarşı proksi kimi istifadə edilməyəcəyinə təminat haradadır?!

- Azərbaycan və Ermənistanın hərbi büdcələrinin fərqi ilə bağlı arqumentlər yararlı deyil. Paşinyan 2019-cu ildə Qarabağda qışqırdığını, fərqin daha çox olduğu bir vaxtda qışqırdı...

Ermənistan Azərbaycanın Aİ və Fransa ilə münasibətlərində mövzuya çevrilib.
Bu bir reallıqdır, çünki Aİ və Fransa bu istiqamətdə əllərindən gələni ediblər. Üstəlik, bu iştirak Qarabağa görə idi və Bakı Fransanın BMT Təhlükəsizlik Şurasında və Qranada bəyanatında göstərdiyi səyləri unutmadı. Prinsipcə, biz Aİ-yə xəbərdarlıq etmişdik ki, belə bir siyasət uğursuzluğa gətirib çıxaracaq və vəziyyəti daha da çətinləşdirəcək.

Aİ-nin Ermənistandakı missiyası Bakını qıcıqlandıran mövzuda ayrı bir yer tutur və prezident bunu çılpaqlığı ilə açıq-aşkar qeyd etdi. Belə görünür ki, Bakı Ermənistandan gələn təhlükəni neytrallaşdırmaq qərarına gəlsə, Aİ missiyasının maneə olmadığını göstərməyə müəyyən mərhələdə hazırdır. Azərbaycan Prezidenti şərti sərhəddə durbinlə şəkil çəkdirən dövlət başçıları ilə bağlı "yağlı" ifadələrdən də yayınmadı...

Sərhəd haqda...

Hökumət komissiyalarının növbəti iclası gözlənilir və bu, müsbət haldır. Azərbaycanın təklif etdiyi metodologiya İrəvan tərəfindən şifahi şəkildə qəbul edilib. Prinsipcə, sərhəd komissiyası, əslində, danışıqlar üçün yeganə substantiv platforma olaraq qalır.

De-fakto sülh yaxın perspektivdə reallığı əks etdirən amil olacaq. Aydın oldu ki, sülh müqaviləsi Ermənistan Konstitusiyası dəyişdirilənə qədər təxirə salınıb. Bu o deməkdir ki, biz de-fakto sülh şəraitini möhkəmlənməsi haqda düçünməliyik, bu müddətdən isə ziddiyyətlərin tənzimlənməsi üçün istifadə etməliyik: məsələn, ATƏT-in Minsk Qrupunun buraxılması, Aİ-nin Ermənistandakı missiyasının formatının dəyişdirilməsi, sərhədin müəyyənləşdirilməsi üçün yeni sahələrin müəyyənləşdirilməsi və əlbəttə ki, hərbiləşmənin dayandırması...