Çin XİN-i Ukrayna böhranının həll planını açıqlayıb

Çin Xarici İşlər Nazirliyi Ukraynada genişmiqyaslı müharibəni həll etmək üçün ÇXR-in planını dərc edib. Sənəd “Ukrayna böhranının siyasi həlli ilə bağlı Çinin mövqeyi” adlanır. O, Pekinin müharibənin bitməsini sürətləndirmək üçün tamamlamağa çağırdığı 12 məqamı ehtiva edir:

Bütün ölkələrin suverenliyinə hörmət edin. Çinin fikrincə, bütün ölkələr beynəlxalq hüquqa, o cümlədən BMT Nizamnaməsinin məqsəd və prinsiplərinə ciddi şəkildə riayət etməlidir. Bütün ölkələrin suverenliyi, müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü də səmərəli şəkildə təmin edilməli, beynəlxalq hüquq ikili standartlar olmadan tətbiq edilməlidir.

Soyuq Müharibə zehniyyətindən imtina edin. Bu məqamda Çin ayrı-ayrı ölkələrin qanuni təhlükəsizlik maraqlarına ciddi yanaşmağa, hərbi blokları gücləndirmək və ya genişləndirməklə regionların təhlükəsizliyini təmin etməyə çalışmamağa çağırır. Sənəddə deyilir: “Biz ümumi təhlükəsizlik konsepsiyasına əməl etməli və düşərgədə qarşıdurmaların yaranmasının qarşısını almalıyıq”.

Atəşi dayandırın. Çin qeyd edir ki, “müharibələrdə qalib yoxdur” və ölkələri “oduna yağ tökməməyə” çağırır. ÇXR həmçinin Rusiya ilə Ukrayna arasında birbaşa dialoqun bərpa olunmasının zəruriliyində təkid edir.

Sülh danışıqlarına başlayın. Planda deyilir: “Dialoq və danışıqlar Ukrayna böhranından yeganə real çıxış yoludur”. Çin həmçinin beynəlxalq ictimaiyyəti danışıqların bərpası üçün şərait yaratmağa və platforma təqdim etməyə çağırır.

Humanitar böhranı həll edin. Pekin humanitar məsələlərin siyasiləşdirilməsinin qarşısını almağa, mülki şəxslərin təhlükəsizliyini qorumağa və onların evakuasiyası üçün humanitar dəhlizlər yaratmağa çağırır. Bundan əlavə, Çin humanitar yardımı artırmağı və BMT-nin bu məsələdə əlaqələndirici rolunu dəstəkləməyi təklif edir.

Mülki əhalinin və hərbi əsirlərin müdafiəsi. Çin münaqişə tərəflərini beynəlxalq humanitar qanunlara ciddi riayət etməyə, mülki şəxslərə və mülki obyektlərə hücumlardan çəkinməyə, hərbi əsirlərin əsas hüquqlarına hörmət etməyə və onların mübadiləsi üçün daha əlverişli şərait yaratmağa çağırır.

Atom elektrik stansiyalarının təhlükəsizliyini qoruyun. Çin münaqişə tərəflərini "dinc nüvə obyektlərinə silahlı hücumlara müqavimət göstərməyə" və nüvə təhlükəsizliyi ilə bağlı konvensiyalara riayət etməyə çağırır.

Strateji risklərin azaldılması. Pekin nüvə silahının, eləcə də bioloji və kimyəvi silahların istifadə edilə bilməyəcəyini vurğulayır.

Taxıl ixracına zəmanət verin. Çin hesab edir ki, bütün tərəflər taxılın Qara dəniz vasitəsilə daşınmasına dair sazişə əməl etməlidir.

Birtərəfli sanksiyaları dayandırın. Çin hesab edir ki, birtərəfli sanksiyalar “nəinki problemləri həll etməyəcək, həm də yeni problemlər yaradacaq”. O, bütün “müvafiq ölkələri” birtərəfli sanksiyalardan sui-istifadə etməyi dayandırmağa, böhranın həllində öz rolunu oynamağa və inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqtisadiyyatlarının inkişafı üçün şərait yaratmağa çağırır.
İstehsal və tədarük zəncirlərinin sabitliyini təmin edin. Pekin bütün ölkələri dünya iqtisadiyyatını müdafiə etməyə və onu siyasiləşdirmək və ondan alət və ya silah kimi istifadə etmək cəhdlərinə qarşı durmağa çağırır.

Müharibədən sonrakı yenidənqurmaya töhfə verin. Sənəddə deyilir: “Beynəlxalq ictimaiyyət münaqişə zonalarında müharibədən sonrakı bərpa işlərini dəstəkləmək üçün tədbirlər görməlidir.