Rusiya ilə Ermənistan nə vaxt sözdən əmələ keçəcəklər!?

Rusiya ilə Ermənistanın münasibətləri – nə vaxt sözdən əmələ keçəcəklər!?

Rusiya ilə Ermənistan arasındakı münasibətlər sanki yolayırıcına yaxınlaşır, amma elə deyil...

Münasibətlərin qəribə tərəfi odur ki, təhlükəsizliklə bağlı siyasi dialoqda münasibətlərin pisləşməsi ilə paralel olaraq, Moskva ilə İrəvan arasında iqtisadi əlaqələr hər il rekordlar qırır. 

Azərbaycanda belə bir fikir var ki, Rusiya və Ermənistan hakimiyyəti qarşılıqlı ittihamlarla ictimai qarşıdurma oyununu oynayır, amma reallıqda bu, qarşılıqlı maraqları təmin etmək üçün planlaşdırılmış taktikadır.

Bu yanaşmanın əsas mənalarını nəzərdən keçirək:

- Rusiya Azərbaycan və Türkiyənin fəaliyyətini məhdudlaşdırmaq üçün Ermənistana Qərblə flört etməyə, dəstək almağa imkan verir. Paşinyan Rusiyanın inteqrasiya layihələrindən və ikitərəfli strateji razılaşmalarından geri çəkilmir, əksinə anti-Rusiya ritorikası və kosmetik addımları ilə (məsələn, rus sərhədçilərinin hava limanından çıxarılması) anti-Rusiya sanksiyalarından yan keçmək mövzusunda Qərbin himayəsini alır. Beləliklə, Rusiya sanksiyalardan yayınma sistemində sıçrayış əldə edir, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi və Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşması ilə bağlı heç bir irəliləyiş yoxdur, Rusiyasız kommunikasiyaların bloku açılmır.

- Paşinyan iqtisadi üstünlüklər və təhlükəsizlik boşluğunun olmamasına zəmanət alır. Yəni, 2020-ci il müharibəsindən sonra Ermənistanın baş naziri Rusiya ilə qruplaşdı, lakin “Kiyev 3 günə” sıçrayışından sonra Rusiyanın icazəsi ilə alternativ mənbələrin formalaşdırılması müqabilində Kremlin qırmızı xətlərini keçmədən Qərbdə təhlükəsizlik ritorikasına başladı. 

Mənim təvazökar fikrim budur ki, İrəvanla Moskva arasındakı münasibətlərə Kremlin xarici siyasət maraqları və Paşinyanın daxili siyasi maraqları prizmasından baxmaq lazımdır.

Məsələn, Paşinyan niyə 2018-2019-cu illərdə Rusiya kontingentinin tərkibində Suriyaya qoşun göndərmək qərarına gəldi? Çünki bu, Rusiya Prezidentinə yaraşırdı və daxili rusiyayönlü müxalifəti zərərsizləşdirdi. O, əvvəlcə Rusiyanın Ermənistandakı strateji aktivlərinə qarşı cinayət işi açıb, sonra isə onları bağlayıb. O, Köçəryanı həbs edib, sonra buraxıb.

44 günlük müharibədən sonra generalların onun istefasını tələb edən bəyanatından sonra Paşinyan Rusiya Prezidenti ilə razılığa gəlib. Rusiyanın neytral mövqeyini öyrənən Paşinyan RSK-nın Qarabağda mandatını imzaladı və hakimiyyətdə qalmaq üçün Kremlin istədiyi hər şeyi etdi.

Lakin Azərbaycanın hərəkətləri hər şeyi dəyişdi...

Qərbin fəallaşması Paşinyanı anti-Rusiya ritorikasının səviyyəsini artırmağa, KTMT-dəki üzvlüyünü “dondurmağa” (Qərbə nə isə göstərməlidir), “Sülh” kartının hərəkətlərini bloklamağa və Rusiya sərhədçilərini hava limanından çıxarmağa vadar etdi. Son iki qərar Qərbə “prosesin başladığı” ümidini verdi.

Ona görə də vacib olan avqustun 1-i, sərhədçilərin aeroportdan çıxarılması, “Dünya kartı” çərçivəsində hansı alternativlərin olacağı və İrəvanın növbəti addımlarıdır.

Moskvanın qırmızı xətləri aydındır: hərbi baza, Türkiyə, İran və Azərbaycanla sərhəddə sərhəd mühafizəsi, strateji aktivlər, KTMT və Aİİ-yə üzvlük, ikitərəfli müqavilələr və birgə hava hücumundan müdafiə qüvvələridir.

Ukraynadakı müharibədən çox şey asılıdır. Rusiya qalib gəlsə, Paşinyan Kremlin qırmızı xətlərini keçmədiyini göstərəcək. Əgər Rusiya Ukraynada məğlub olarsa, Paşinyanın Qərbin xeyrinə qırmızı xətləri keçmək üçün hazır qərarları olacaq.

Bəs Azərbaycan?

Hesab edirəm ki, Rusiyanın Ermənistanla bağlı addımlarını gözləmək məqsədəuyğun olardı. Əks halda, heç nə Rusiyanın bəyanatlarından irəli getmir. Bu aydındır, qırmızı xətlər keçilməyib, paralel ixrac çiçəklənir və iyi gəlir. İnstitusional məcburiyyət olmadan Ermənistanın kisəsini açan Qərbdən və ya ən azı Ermənistanın Rusiyadan geri dönüşü olmayan nöqtəni keçmək üçün atacağı addımlardan da gözləntilərimiz var.

Azərbaycan Ermənistandan fərqli olaraq nə Rusiyanın, nə də Qərbin maraqlarının dirijorudur. Ona görə də son sözü Bakıya qoyub qərarlara tələsməmək vacibdir! Rusiya və Ermənistan sözdən hərəkətə keçənə qədər gözləyin... onda Qərb daha mülayim olacaq.