101 yaşlı Henri Kissincer Cinə niyə gəlib

May ayında 100 illik yubileyini qeyd edən Henri Kissincer Çinə gəlib və ölkə rəhbərliyi ilə bir sıra görüşlər keçirir. 1970-ci illərdə onun səyləri sayəsində. ABŞ hakimiyyəti ilk dəfə Pekinlə əlaqələr qura bildi. Nəticədə 1979-cu ildə ABŞ Çini yeganə “qanuni Çin” kimi tanıdı. O zaman SSRİ ilə düşmənçilik edən iki dövlət arasında münasibətlərin normallaşması soyuq müharibənin nəticəsinə böyük təsir göstərdi. İndi ABŞ-Çin-Rusiya üçbucağında digər iki ölkə ilə ən pis münasibətlərə malik Vaşinqtondur ki, Kissincer hətta Donald Trampın prezidentliyi dövründə belə əlverişsiz amil kimi qeyd edib.

“Reuters” və “Sinxua” agentliyinin məlumatına görə, iyulun 19-da Kissinceri Çin Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Xarici Əlaqələr Komissiyasının ofisinin rəhbəri Vanq Yi qəbul edib. Vanq Kissincerin "Çin-Amerika əlaqələrinin inkişafına verdiyi tarixi töhfəni yüksək qiymətləndirərək" əlavə edib ki, o, indi də "iki ölkə arasında qarşılıqlı anlaşmanın möhkəmləndirilməsində əvəzsiz rol oynayır".

Çinin baş diplomatı "Çin köhnə dostları ilə dostluğunu yüksək qiymətləndirir" dedi. Eyni zamanda, Vanq ABŞ-ın indiki hakim sinfini də birbaşa bıçaqlamağa cəhd etdi - onun fikrincə, bu ölkənin Çinə qarşı siyasətində "Kissincerin müdrikliyi və [ABŞ-ın keçmiş prezidenti Riçard] Niksonun cəsarəti çatışmır". Məhz Nikson 1972-ci ildə Kissincerin təklifi ilə Çinə səfər edən ilk Amerika prezidenti oldu.

"Çinin inkişafı güclü daxili hərəkətverici qüvvəyə və qaçılmaz tarixi məntiqə malikdir, Çini dəyişdirməyə cəhd etmək mümkün deyil, daha az mühafizə olunur" dedi Vanq. O, xəbərdarlıq edib ki, ABŞ Tayvan separatçıları Tayvan boğazında sabitliyi qorumaq istəyirlərsə, onlardan uzaqlaşmalıdırlar.

Kissincer, Çin Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, ABŞ-ın “vahid Çin” siyasətinə sadiq qalacağına (yəni Tayvanı ayrıca dövlət kimi tanımayacağına) əmin edib. Eyni zamanda, Pekin və Vaşinqton, onun fikrincə, bir-birinə bərabərhüquqlu davranmalı və əlaqələri davam etdirməlidir.

Bir gün əvvəl nüfuzlu amerikalı Çinin müdafiə naziri Li Şanqfu ilə də görüşüb, o, Rusiyadan silah aldığına görə 2018-ci ildən ABŞ-ın sanksiya siyahısında olduğu üçün Pentaqonun nümayəndələri ilə görüşməkdən imtina edib. O, həmçinin “ABŞ-da bəzi insanların Çinlə bir istiqamətdə gedə bilmədiklərinə” və bunun 1979-cu ildə diplomatik əlaqələrin qurulmasından bu yana iki ölkə arasında münasibətlərin ən aşağı nöqtəsinə gətirib çıxardığına diqqət çəkib.
Kissincer generalla görüşdə qeyd edib ki, tarixin şahidi olduğu kimi, “Çin və Birləşmiş Ştatlar bir-birinə düşmən kimi rəftar edə bilməz”. Üstəlik, o vurğulayıb ki, bu ölkələr “müharibə başlasalar, bu, heç bir tərəf üçün yaxşı heç nəyə gətirib çıxarmayacaq”.

Eyni zamanda, eks-dövlət katibi hər iki ölkənin hazırkı liderlərini müdriklik nümayiş etdirməyə və birgə işləməyə, iki ölkənin müdafiə nazirliklərini isə ikitərəfli əlaqələri bərpa etməyə çağırıb. Dövlət katibi vəzifəsini icra edən Entoni Blinken də bir ay əvvəl eyni çağırışla Pekinə gəlsə də, birbaşa rədd cavabı alıb.

Kissincer sonuncu dəfə pandemiyadan əvvəl Çində 2019-cu ildə olmuşdu və o, Çin Prezidenti Si Cinpinlə də görüşmüşdü. Keçmiş dövlət katibi hələ 2011-ci ildə “Çin haqqında” kitabını yazıb, orada bu ölkə və onun tarixi haqqında anlayışını açıqlayıb və iki ölkə arasında münasibətlərin qurulması təcrübəsindən danışıb.