BRİKS regionda nəqliyyat dəhlizlərinə necə təsir göstərəcək?

Azərbaycan BRİKS-ə üzv olmaq üçün müraciət etdikdən sonra bu qlobal formata diqqət artıb. Bu ənənəvi qarşılıqlı əlaqə formatı deyil; bu formatda, məsələn, daimi katiblik yoxdur. Müzakirələr qarşılıqlı maraq doğuran ayrı-ayrı mövzular üzrə aparılır. Əgər təşkilatın bütün iştirakçıları arasında razılıq yoxdursa, bu, sadəcə olaraq, müəyyən mövzular və layihələr üzrə ölkələrin alt qruplarının böhranına çevrilmir.

Azərbaycanın maraq göstərdiyi sahələrdən biri də nəqliyyat və rabitə sahəsidir. Gəlin, BRİKS portfelindəki bu komponentə nəzər salaq və bu mövzunun BRİKS fəaliyyətlərində necə əks olunduğunu anlamağa çalışaq.

Nəqliyyat və logistika mövzusu Çin və Rusiyadan güclü dəstək alır. Çin nəqliyyat və logistika sektorunda BRİKS layihələrini özünün qlobal “Kəmər və Yol” təşəbbüsü ilə əlaqələndirməyi gözləyir. Bununla yanaşı, Pekin qlobal təşəbbüsünün bütün infrastruktur layihələrini BRİKS ölkələrinin baxışı ilə hələ tam inteqrasiya edə bilməyib. Bununla belə, müəyyən sahələrdə və layihələrdə anlaşmaya və bəyənilməyə nail olmaq mümkündür. Rusiya da öz növbəsində Şərq-Qərb və Şimal-Cənub istiqamətlərində nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafında maraqlıdır.

Nəticədə 2023-cü ilin avqustunda Yohannesburqda keçirilən sonuncu sammitdə BRİKS-in nəqliyyat üzrə daimi komissiyası yaradıldı.

2024-cü ilin iyununda BRİKS-ə üzv ölkələrin nəqliyyat nazirlərinin ilk iclası keçirildi və bu toplantıda BRİKS-ə qoşulma Bəyannaməsi qəbul edildi. Bəyannamədə BRİKS ölkələri arasında nəqliyyat sahəsində birgə layihələrin və texnoloji əməkdaşlığın həyata keçirilməsində əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi tələb olunur.

Bu sahədə BRİKS-in rəqəmsal platforması da yaradılır. Bundan əlavə, BRİKS-in Biznes Şurasında Nəqliyyat və Logistika üzrə Alt Qrup yaradılıb və BRİKS Nəqliyyat Akademiyasının yaradılmasına hazırlıq işlərinə başlanılıb.

Yəni BRİKS nəqliyyat və logistika məsələləri üzrə mexanizmlər və alətlər yaradır. Bununla yanaşı, BRİKS çərçivəsində on milyardlarla dollar ehtiyata malik olan və öz maliyyə sistemini (SWIFT-ə alternativ) yaratmağa çalışan Yeni İnkişaf Bankı (Dünya Bankına alternativ) fəaliyyət göstərir. Beləliklə, güman etmək olar ki, nəqliyyat və logistika mövzusu digər prioritetlərlə yanaşı, strukturun maliyyə ehtiyatlarının tətbiqi məkanına, bu sistem daxilində ödənişlər isə yeni maliyyə sisteminin qabaqcıllarına çevrilə bilər.

Başa düşmək lazımdır ki, Çin artıq keçən ilin oktyabrında multimodal Kəmər və Yol Kommunikasiyaları Şəbəkəsi, xüsusən də Transxəzər Nəqliyyat Dəhlizi də daxil olmaqla Çin-Avropa dəmir yolu xəttinin dəstəklənməsi barədə qərar qəbul edib. Qalır bu təşəbbüslərin BRİKS-in himayəsi altına gətirmək, Kazan sammitində bunun da edilməsi gözlənilir. Bu, həm maliyyə cəlb etməyə, həm də BRİKS ölkələrinin institusional iştirak səviyyəsini artırmağa imkan verəcək.

Çin və Rusiya təşəbbüsləri ilə yanaşı, BRİKS çərçivəsində Hindistanın Şimal-Cənub təşəbbüsü də var ki, bu da bizim regiona təsir edir. Düşünürəm ki, məhz bunun tərkib hissəsi kimi Ermənistan gələcək sammitin iştirakçıları siyahısına düşüb. Ermənistanın baş nazirinin iştirakı, ilk növbədə, Hindistanın siyasi təşəbbüsü, ikincisi, Ermənistanın nəqliyyat komponentinə qoşulmasıdır.

Belə qənaətə gəlirik ki, Kazanda keçiriləcək sammitdə BRİKS üzvləri müxtəlif layihələri BRİKS-in “damının altına” gətirmək üçün lobbiçilik edəcəklər. Düşünürəm ki, BRİKS çərçivəsində bütün bu layihələr və sahələr üzrə qərarlar qəbul etmək olar, məsələ icra sürəti və səmərəliliyi ilə qalacaq;

Bütövlükdə Cənubi Qafqaz, xüsusən də Azərbaycan həm Şərq-Qərb, həm də Şimal-Cənub vektorlarının mərkəzindədir. Azərbaycan diplomatiyasının BRİKS-ə üzvlüklə bağlı işi, Çin (Şərq-Qərb) və Rusiyaya (Şimal-Cənub) dəstəyin təmin edilməsi, iqtisadiyyat və nəqliyyat, BRİKS-in mexanizmləri və alətlərinə cavabdeh olan ixtisaslaşdırılmış dövlət strukturlarının fəal işi ilə birləşdirilməlidir.