"Hizbullah"ın cihaz partlayışları: Cavabsız suallar

Livanda minlərlə insanın yaralanması və ən azı 37 nəfərin ölümü ilə nəticələnən iki ayrı insidentdə minlərlə peycer və radio qurğusunun partlamasından sonra belə bir əməliyyatın necə həyata keçirildiyi ilə bağlı təfərrüatlar hələ də bir araya gətirilir.

Üzvləri və kommunikasiya sistemləri hədəfə alınan Livan və "Hizbullah" İsraili günahlandırıb, baxmayaraq ki, İsrail hələlik şərh vermir.

Peycerlər necə pozuldu?

Bəzi erkən fərziyyələr peycerlərin partlamasına səbəb olan kompleks bir "hack" tərəfindən hədəf alına biləcəyini irəli sürdü. Lakin bu nəzəriyyə ekspertlər tərəfindən tez bir zamanda rədd edildi.

Mütəxəssislərin fikrincə, onlar "Hizbullah"ın mülkiyyətinə girməzdən əvvəl partlayıcı maddələrlə təchiz olunublar.

Peycerlərin qırıq qalıqlarının şəkillərində Tayvanın kiçik elektronika istehsalçısı "Gold Apollo" loqosu görünür.

Şirkətin qurucusu Hsu Çinq-Kuanq şoka düşmüş kimi görünürdü. O, biznesin əməliyyatla hansısa əlaqəsi olduğunu inkar edirdi: "Siz Livandan gələn fotoşəkillərə baxırsınız" deyib. Onların üzərində Made in Tayvan yazısı yoxdur, biz bu peycerləri istehsal etməmişik!". O, Macarıstanın "BAC Consulting" şirkətinə işarə edib. Hsu deyib ki, üç il əvvəl o, "Gold Apollo" ticarət nişanını BAC-a lisenziyalaşdırıb və onlara "Gold Apollo"nun adını öz peycerlərində istifadə etməyə icazə verib.

O, BAC-dan pul köçürmələrinin "çox qəribə" olduğunu və Yaxın Şərqdən gələn ödənişlərlə bağlı problemlərin olduğunu söyləyib.

Macarıstan şirkətinin bununla nə əlaqəsi var idi?

BBC Macarıstanın paytaxtı Budapeştin yaşayış massivində yerləşən "BAC Consulting" şirkətinin qeydiyyatdan keçmiş ofisinə gedib.

Ünvanı 12 başqa şirkət paylaşdığı görünürdü və binada heç kim bizə "BAC Consulting" haqqında ümumiyyətlə heç nə deyə bilmədi.

Macarıstan rəsmiləri deyirlər ki, ilk dəfə 2022-ci ildə yaradılan firma ölkədə sadəcə “istehsal və ya əməliyyat sahəsi olmayan ticarət vasitəçisi” olub.

"LinkedIn"də nəşr olunan BAC üçün broşürdə işlədiyini iddia etdiyi səkkiz təşkilat, o cümlədən Böyük Britaniyanın Beynəlxalq İnkişaf Departamenti (DfID) sadalanır.
DfID-nin öhdəliklərini üzərinə götürən Böyük Britaniya Xarici İşlər Nazirliyi BBC-yə bildirib ki, araşdırma prosesindədir. Lakin ilkin danışıqlara əsasən, BAC ilə heç bir əlaqəsinin olmadığını söyləyib.

BAC-ın saytında bir nəfər onun baş icraçı direktoru və təsisçisi kimi göstərilib - Cristiana Bársony-Arcidiacono.
BBC xanım Bársony-Arcidiacono ilə əlaqə saxlamaq üçün bir neçə dəfə cəhd edib, lakin onunla əlaqə saxlaya bilməyib. Bununla belə, o, "NBC News"a danışaraq deyib: "Peycerləri mən düzəltmirəm. Mən sadəcə vasitəçiyəm".

Bəs həqiqətən "BAC Consulting"in arxasında kim dayanır?

"The New York Times" qəzeti yazıb ki, şirkət əslində İsrail kəşfiyyatının cəbhəsi olub. Qəzet üç İsrail rəsmisinə istinadən yazır ki, peycerləri həqiqətən istehsal edən şəxslərin kimliyini gizlətmək üçün daha iki mərmi şirkəti yaradılıb:

Bu xəbərlərin müstəqil şəkildə yoxlanması mümkün deyil, lakin məlumdur ki, Bolqarıstan hakimiyyəti indi BAC ilə əlaqəli başqa bir şirkəti təhqiq etməyə başlayıb.

Bolqarıstanın "bTV" telekanalı cümə axşamı bildirib ki, Livandakı cihaz hücumlarına bağlı 1,6 milyon avro (1,8 milyon dollar; 1,3 milyon funt sterlinq) Bolqarıstandan keçib və daha sonra Macarıstana göndərilib.

Radio cihazları necə pozulub?

Hücumların ikinci dalğasında partlayan radio qurğularının mənşəyi o qədər də aydın deyil. Bilirik ki, partlayanlardan bəziləri Yaponiyanın "ICOM" şirkəti tərəfindən istehsal olunan IC-V82 modelidir.
"Reuters" xəbər agentliyinə danışan təhlükəsizlik mənbəsinə görə, bu cihazları beş ay əvvəl "Hizbullah" alıb. Daha əvvəl "Icom"un ABŞ-dakı törəmə şirkətinin satış direktoru "Associated Press" xəbər agentliyinə Livanda partlamış radio cihazlarının şirkət tərəfindən istehsal olunmayan qeyri-kafi məhsullar kimi göründüyünü söyləyib və əlavə edib ki, onlayn saxta versiyaları tapmaq asandır.
BBC-yə onlayn bazarlarda satışa çıxarılan "Icom" IC-V82-ləri tapmaq bir neçə saniyə çəkib.

"ICOM" verdiyi açıqlamada, təxminən on il əvvəl, 2014-cü ilin oktyabrında modelin istehsalını və satışını dayandırdığını və onu idarə etmək üçün lazım olan batareyaların istehsalını da dayandırdığını söyləyib. Şirkət bildirib ki, o, istehsalı xaricdə həyata keçirmir və onun bütün radioları Qərbi Yaponiyadakı fabrikdə istehsal olunur.

"Kyodo" xəbər agentliyinin məlumatına görə, "Icom"un direktoru Yoshiki Enomoyo partlamış telsizlərin batareya bölməsinin ətrafındakı zədələrin fotoşəkillərinin onların partlayıcılarla yenidən təchiz oluna biləcəyini ehtimal etdiyini irəli sürüb.
Yaponiya şirkəti Livandakı partlayışlarda istifadə edilən telsizlərin istehsalına son qoyduğunu bildirib.

Cihazlar necə partladılıb?

Videolarda qurbanların cihazların partladılmasından bir neçə saniyə əvvəl ciblərinə əl atdıqları və ölkə boyu küçələrdə, mağazalarda və evlərdə xaosa səbəb olduğu göstərilir.

Livanın BMT-dəki missiyasının "Reuters" xəbər agentliyinin gördüyü məktuba görə, Livan səlahiyyətliləri cihazların onlara göndərilən "elektron mesajlar" vasitəsilə partladıldığı qənaətinə gəliblər.

ABŞ rəsmilərinə istinadən "New York Times" bildirib ki, peycerlər partlamadan əvvəl "Hizbullah" rəhbərliyindən gələn mesajlar alıblar. Bunun əvəzinə mesajların cihazları işə saldığı ortaya çıxıb.

Digər cihazlar sabotaj edilibmi?

Bu sual Livanda çoxlarının soruşduğu sualdır - paranoyakdır ki, digər cihazlar, kameralar, telefonlar və ya noutbuklar da partlayıcılarla saxtalaşdırıla bilərdi.

Livan ordusu Beyrut küçələrində uzaqdan idarə olunan bomba məhv edən robotdan istifadə edərək idarə olunan partlayışlar həyata keçirib.

Livandakı BBC ekipajları dayandırılıb və onlara telefon və ya kameralarından istifadə etməmək tövsiyə edilib.
Ghida adlı bir qadın BBC-yə deyib: "Hər kəs sadəcə panikadadır... Biz noutbuklarımızın, telefonlarımızın yanında qala biləcəyimizi bilmirik. Bu anda hər şey təhlükə kimi görünür və heç kim nə edəcəyini bilmir" deyib.

Hücum niyə indi baş verdi?

Cihazların niyə bu həftə partlamağa başladığı ilə bağlı bir neçə nəzəriyyə var. Bunlardan biri odur ki, "Hizbullah" HƏMAS-ın 7 oktyabr hücumundan bir gün sonra İsrailin şimalına və ya onun ətrafına raket zərbələri endirdikdən sonra demək olar ki, bir il davam edən sərhədlərarası hərbi əməliyyatlardan sonra İsrail "Hizbullah"a dağıdıcı mesaj göndərmək üçün bu anı seçib. Digəri odur ki, İsrail bu anda planını işə salmaq niyyətində deyildi, lakin sui-qəsdin ifşa olunacağından qorxaraq buna məcbur olub.

ABŞ-ın "Axios" nəşrinə görə, orijinal plan peycer hücumunun "Hizbullah" döyüşçülərini şikəst etmək üçün hərtərəfli müharibənin başlanğıcı olmaq idi.

Lakin İsrail "Hizbullah"ın şübhələndiyini öyrəndikdən sonra hücumu erkən həyata keçirməyə üstünlük verib.

BBC