Bakı-Aşqabad əməkdaşlığında Şərq–Qərb dəhlizinin rolu

Azərbaycan–Türkmənistan əməkdaşlığında Şərq–Qərb dəhlizinin rolu

Avqustun 22-də Türkmənbaşı şəhərində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev ilə Türkmənistan Xalq Məsləhətinin sədri Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun geniş tərkibdə görüşü keçirilib.

Prezident İlham Əliyev çıxışında qeyd edib ki:

Energetika, nəqliyyat, logistika, tranzit, rəqəmsallaşma və mədəni əlaqələr üzrə böyük perspektivlər mövcuddur.

Şərq–Qərb nəqliyyat dəhlizi Azərbaycan və Türkmənistan ərazilərindən keçərək Avropanı Uzaq Şərqlə birləşdirən etibarlı bağlantı rolunu oynayır.

Türkmənistanda yaradılan müasir dəniz və hava limanları, dəmir yolları, eləcə də Azərbaycandakı infrastruktur birgə səylərin birləşdirilməsi üçün geniş imkanlar açır.

Ələt – Türkmənbaşı marşrutu: dəhlizin strateji seqmenti

Xəzər dənizi üzərindən Azərbaycan və Türkmənistanı birləşdirən Ələt–Türkmənbaşı marşrutu Şərq–Qərb nəqliyyat dəhlizinin ən qısa və strateji xəttidir. Hər iki liman multimodal daşımaları təmin edən qovşaq rolunu oynayır:

• dəniz və hava limanlarının inteqrasiyası,
• magistral dəmir və avtomobil yollarının əlaqələndirilməsi,
• regional və qlobal yük axınlarının yönləndirilməsi.

Türkmənistanın magistral layihələri

2019–2024-cü illərdə Türkmənistanda 312 km-lik sürətli avtomobil yolu istifadəyə verilib. Bu, ildə orta hesabla 62 km deməkdir.

2025-ci il iyulun 1-nə olan məlumata görə, Türkmənistan Avrasiya İnkişaf Bankının dəstəyi ilə nəqliyyat infrastrukturuna 5,3 milyard ABŞ dolları həcmində investisiya cəlb edib. Bu layihələr “Türkmənistan Ekspres Tranzit Magistralı”nı formalaşdıraraq Avrasiya dəhlizinin əsas hissəsinə çevrilir.

M37 beynəlxalq avtomobil yolu

Uzunluğu 1180 km olan M37 dəhlizi Türkmənbaşı limanını Türkmənabadla (Özbəkistan sərhədi) birləşdirir. Yol Avropa E60 marşrutunun davamıdır və Azərbaycan ərazisindən keçməklə Fransadan Çinə qədər uzanır.

İki əsas seqment:

Türkmənbaşı – Aşqabad (580 km) – tikintiyə 2026-cı ildə başlanacaq,

Aşqabad – Türkmənabad (600 km) – 2019-cu ildən tikintisi mərhələlərlə davam edir.

Aşqabad – Türkmənabad avtomobil yolu

Layihə dövlət şirkəti “Türkmen Awtoban” tərəfindən həyata keçirilir.

Ümumi dəyəri: 2,3 milyard ABŞ dolları,

Yolun eni: 34,5 m (hər tərəfdə 3 əsas və 1 köməkçi zolaq).

Tikinti mərhələləri:

Aşqabad – Tejen (203 km) – 2021-ci ilin oktyabrında tamamlanıb,

Tejen – Mari (109 km) – 2024-cü ilin aprelində istifadəyə verilib,

Mari – Türkmənabad (288 km) – 2024-cü ilin yanvarından davam edir.

Regional və qlobal əhəmiyyət

Layihə yekunlaşdıqdan sonra:

Türkmənistanın şərq–qərb istiqamətində fasiləsiz avtomobil əlaqəsi təmin ediləcək,

Türkmənbaşı limanından çıxışla Qafqaz, Avropa, Rusiya, İran və Fars körfəzinə inteqrasiya güclənəcək,

Şərq–Qərb dəhlizində tranzit müddəti xeyli qısalacaq.

Beləliklə, həm Azərbaycanın, həm də Türkmənistanın infrastruktur yatırımları Şərq–Qərb dəhlizinin rəqabət qabiliyyətini artırır və Avrasiya üzrə yükdaşımaların etibarlı marşrutunu formalaşdırır.