Cəmşid Naxçıvanskinin anadan olmasından 128 il ötür

Azərbaycanın hərbi lideri Cəmşid Naxçıvanskinin anadan olmasından 128 il ötür:

1. 23 avqust 1895-ci il Naxçıvan şəhərində istefada olan naxçıvanlı kapitan Cəfərquluxanın ailəsində, naxçıvanlı general-adyutant və süvari generalı Hüseyn xanın qardaşı.

2. Cəmşid 30 avqust 1914-cü ildə Yelizavetqrad Süvari Məktəbinin kursantı kimi hərbi xidmətə başlayıb.

3. Birinci Dünya Müharibəsi zamanı müsəlman süvari eskadrilyasına komandirlik edib, Brusilov sıçrayışında iştirak edib.

4.1917-ci il sentyabrın sonu - oktyabrın əvvəllərində qərargah kapitanı Naxçıvanski öz süvari alayı ilə birlikdə Azərbaycana qayıtdı.

5. 1918-ci il sentyabrın 15-də Qafqaz İslam Ordusunun tərkibində erməni-bolşevik hərbi birləşmələrinin Bakıdan çıxarılmasında və Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda mübarizədə iştirak edib, II Qarabağ Süvari Alayına komandir təyin edilib.

6. 1920-ci ilin martında Qarabağda (Şuşada) yerləşdiyi alayı daşnaklara və daxili düşmənlərə qarşı döyüşlərdə fəal iştirak edib.

7. 1931-ci ildə Naxçıvanskinin həbsi üçün 273 saylı order verilmiş, onun surəti hal-hazırda Naxçıvan şəhərində Xan Sarayı Muzeyindədir. 1931-ci il sentyabrın 30-da məhkəmə iclasında ona ölüm hökmü çıxarılır. Lakin Serqo Orconikidzenin təşəbbüsü ilə Naxçıvanla bağlı məsələ ÜAK Sov.İKP MK Siyasi Bürosunun müzakirəsinə çıxarıldı. Noyabrın 5-də VKP MK Siyasi Bürosunun İosif Stalinin sədrliyi ilə keçirilən iclasında “Naxçıvanski azad edilsin ki, Zaqafqaziyada işləməsin” haqqında qərar qəbul edildi.

8. Cəmşid Naxçıvanski hərbi xidmətə bərpa edilərək, Mixail Frunze adına Qızıl Ordunun (Fəhlə və Kəndli Qırmızı Ordusu) Hərbi Akademiyasına oxumağa göndərilir.

9. Naxçıvanski 1938-ci il mayın 20-də yenidən həbs edilir. O, əmlakı müsadirə olunmaqla ölüm cəzasına məhkum edildi, hökm dərhal icra edilməli idi. Elə həmin gün Cəmşid Naxçıvanski güllələndi, cəsədi Moskva yaxınlığındakı məxfi Kommunarka obyektinə, xalq komissarı Henrix Yaqodanın Moskvadan 26 km aralıda, Kaluqa şossesi boyunca yerləşən keçmiş daçasına aparıldı və kütləvi məzarlıqda basdırıldı, qalıqları burada Stalin repressiyasının bir çox digər məşhur qurbanlarının.

10. 22 dekabr 1956-cı il Cəmşid Naxçıvanski reabilitasiya olunub (ölümündən sonra). SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyası SSRİ Ali Məhkəməsi Hərbi Kollegiyasının Naxçıvanskiyə qarşı 1938-ci il 26 avqust tarixli hökmünün ləğv edilməsi və cinayət tərkibinin olmadığı üçün işə xitam verilməsi barədə qərar qəbul etmişdir.

11. Bakıda hərbi lisey və küçə briqada komandirinin adını daşıyır, Naxçıvanda xatirə muzeyi fəaliyyət göstərir.