Qandzasar monastırının epiqrafiyasının saxtalaşdırılması

Uzun illərdir azərbaycanlı və xarici akademik tədqiqatçılar Qandzasar monastırının Ermənistan tərəfindən saxtalaşdırılması faktlarını və onun epiqrafik yazılarını araşdırırlar. Toplanmış faktlar əsasında broşürlər və məqalələr nəşr edilmişdir. Araşdırmalar zamanı məlum olub ki, Qandzasar monastır kompleksinin ermənilər tərəfindən saxtalaşdırılması 170 il ərzində bir neçə mərhələdə baş verib. Və bu alban monastırının Eçmiədzinin əlinə keçdiyi çar-rus dövründə, sonra 19-cu əsrin ikinci yarısında, 20-ci əsrin əvvəllərində və nəhayət, işğal dövründə. Ermənilərin əsas hədəfi monastırın epiqrafiyası (orta əsr kitabələri) idi. Bu yazılar monastırın Alban hökmdarı Həsən (Həsən) Cəlal tərəfindən tikildiyini sübut edirdi.

 
FAKTLAR: Ermənistan SSR Elmlər Akademiyasının prezidenti İ.A.Orbeli (“Qandzasar və Avotsptuk kitabələri”, Petroqrad, 1919) Qandzasar kafedralının içindəki böyük kitabələrdən birini tərcümə edib: “Mən, Həsən Cəlal.... Albaniya kralı Alban Patriarxı Katolikos Nersesin təkidi ilə Qanzasar Katedralini alban xalqım üçün tikdirdi”. Erməni tarixçisi V.İşxanyan isə Xaçen əhalisinin alban kökləri haqqında açıq-aydın yazmışdır (“Caucasian Peoples”, Sankt-Peterburq 1916).
 
- Bu qədim yazıların hamısı ermənilər tərəfindən yenidən işlənib. Lakin Azərbaycan tərəfi Qandzasar monastırındakı orijinal yazıların fotoşəkillərini qoruyub saxlayıb ki, bu da bizə bu kompleksin əhəmiyyətli hissəsini bərpa etməyə imkan verəcək.