Hərb, ya Sülh?

Dostlar soruşurlar - Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərində hadisələrin inkişafı necə olacaq? Müharibə, yoxsa sülh?

Bu mövzuda bir neçə dəfə müxtəlif verilişlərdə çıxış etmişəm, amma burada ətraflı yazmaq daha yaxşı olardı.

2022-ci ilin avqust-sentyabr aylarında Rusiya, Fransa və İran münaqişənin yeni mərhələsinin təşəbbüskarı oldular. Buna cavab olaraq, avqustun sonunda Bakı Laçın şəhərinin öz nəzarətinə keçməsini təmin etdi, baxmayaraq ki, xarici oyunçular bunun 2025-ci ildən tez baş verməyəcəyini gözləyirdilər. Bu, Qarabağ münaqişəsini yenidən canlandırmaq, bununla da Azərbaycan və onun müttəfiqlərinin Zəngəzur dəhlizi layihəsini həyata keçirməkdən yayındırmaq və qarşısını almaq vəzifəsini icra edən İran və Fransanın planlarına böyük zərbə oldu. Yer üzündə əsas ümidlər hərbi-siyasi üsullarla Azərbaycanın Zəngəzur planını həyata keçirməsinin qarşısını almalı olan İrana və İİKK-ya bağlanmışdı. İnformasiya və lobbi dəstəyi Fransa, həmçinin Paris, Vaşinqton və Brüsseldəki erməni lobbiçiləri tərəfindən verilib.

Amma 2022-ci ilin sentyabrında Ermənistan-Azərbaycan şərti sərhəddində gedən döyüşlər göstərdi ki, Bakı Zəngəzur uğrunda döyüşə hazırdır. İranın 2022-ci ilin oktyabrında Azərbaycana qarşı növbəti hərbi təcavüz cəhdi də iflasa uğradı. Və sentyabr-oktyabr aylarında Rusiya Qarabağda Ruben Vardanyan layihəsinə start verdi.

Bakı sübut etdi ki, İranla hərbi-siyasi qarşıdurmaya girməyə qadirdir. Yəni zorla bizim boynumuza heç nə qoya bilməzdilər. Bu, Bakı üçün mühüm mənəvi və siyasi qələbə idi. Bunu ilk başa düşən Moskva oldu, lakin Tehran və Paris Bakıya açıq şəkildə təzyiq göstərmək cəhdlərini davam etdirdilər. Ermənistanın və Qarabağ separatçılarının hərbi-texniki cəhətdən vurulmasını təmin etməli olan prosesə Hindistan da cəlb olundu. Silahların idxalı üçün Laçın yolundan istifadə edilməli idi - orada RSK logistika təmin edirdi.

Daha sonra Bakı “yumşaq güc” tətbiq etdi - 2022-ci ilin dekabrında Şuşa şəhəri yaxınlığındakı yolda Laçın-Xankəndi yolunu bağlayaraq Azərbaycanın uzunmüddətli ekoaksiyası başladı. Erməni lobbisinin ödədiyi Amerika və Avropa mediasının və siyasətçilərinin çılğın cəhdlərinə baxmayaraq, Bakının 2023-cü ilin yazında kiçik hərbi əməliyyatların nəticələrindən sonra RSK-nın məsuliyyət zonasında olan, strateji yüksəkliklərə və yollara nəzarəti həyata keçirdiyi ərazidə/ ekoaksiyanı məhdudlaşdırmaq mümkün olmadı. 

2023-cü il aprelin 23-də Bakı Ermənistan-Azərbaycan sərhədində Laçın BKM quraşdırdı və bununla da Paris, Tehran, Vaşinqton və Moskvanın bütün xəyallarına son qoydu. ABŞ, Fransa, Rusiya və İran antaqonistlərinin qəribə birliyi bir daha göstərdi ki, bu “əziz düşmənləri” bir-biri ilə birləşdirən geosiyasi layihələr var.

Nəticədə, 2022-ci ilin avqustundan 2023-cü ilin aprelinə qədər olan dövrdə Azərbaycan bir sıra Qərb ölkələri, İran, Hindistan və Rusiyanın 2025-ci ilə qədər Qarabağda yeni münaqişə ocağı yaratmaq məqsədi ilə Bakını cilovlamağı planlaşdırdığı əngəllərin əksəriyyətini dəf etdi. 

Bakının əleyhdarlarının bu koalisiyasının bir şansı qaldı - Azərbaycanı Qarabağda hərbi əməliyyata məcbur etməyə cəhd etmək, sonra sanksiyalar tətbiq etmək və Bakıya genişmiqyaslı təzyiqlərə başlamaq. Bununla bağlı yalnız Vaşinqton qərar verə bilərdi, amma ilk növbədə, Azərbaycana qarşı sərt tədbirlərə zəmin yaratmaq üçün bəzi aktiv tədbirlər görülməli idi.

Odur ki, 2023-cü ilin yaz-yayından Qarabağ ermənilərinin “aclığı və soyqırımı” ilə bağlı informasiya isterikasının yeni raundu başladı. Eyni zamanda, Qarabağ erməniləri ilə Azərbaycanın reinteqrasiya strukturları arasında sabit əlaqələr yaratmaq cəhdlərinin qarşısı alındı. Nəzərdə tutulmuşdu ki, Bakı sonda əsəbini itirəcək və qanunsuz erməni birləşmələrini tərksilah etmək üçün antiterror əməliyyatına başlayacaq. Nəticədə, yəqin ki, Qarabağ erməniləri arasında mülki əhalinin müəyyən hissəsi əziyyət çəkəcəkdi ki, bu da dünya mətbuatında “ac qadınların, uşaqların, qocaların soyqırımı” kimi qələmə veriləcəkdi. Bunun fonunda BMT Təhlükəsizlik Şurasının iclası keçirilir, orada Azərbaycana qarşı qətnamələr və sanksiyalar qəbul edilir. Yeri gəlmişkən, Ermənistan 2022-ci ilin sonunda görüşün keçirilməsi ilə bağlı sorğu göndərib. Amma burada da Bakı öz opponentlərinin və onların xarici himayədarlarının gözləntilərini puç etdi.

2022-ci ilin sentyabrında - 2023-cü ilin aprelində "aqressiv" görünən Bakı indi sərt hərbi əməliyyatlardan daha təsirli olan siyasi "boğucu ağrı texnikası" çərçivəsində vəziyyəti sıxışdırmağa qərar verərək hərbi əməliyyat keçirmədi. Nəticədə “Azərbaycanın Qarabağ ermənilərinə qarşı hərbi təcavüzü” faktı olmadığından BMT Təhlükəsizlik Şurası ciddi heç nə qəbul edə bilmədi.

Bakının bu hərəkətlərinin “tortu üzərində buzlanma” humanitar yüklərin daşınması və reinteqrasiya üçün Ağdam-Xankəndi yolunun açılması olacaq. Ola bilsin ki, yolda mağazalar, ərzaq, dərman və lazım olan hər şeyin topdansatış anbarları açılsın. Bundan sonra erməni müttəfiqlərinin və "bacıları"nın planları iflasa uğrayacaq.

Səbirli olaq və gözləyək. Yaxşı, biz regionda öz maraqlarını son erməniyə qədər müdafiə etməyə hazır olan Vaşinqton, Paris və digərlərinin tələbi ilə deyil, özümüz lazım bildiyimiz zaman güc tətbiq edirik. Axı ermənilərin "xərclənməsi" Qərb və Rusiya siyasətinin köhnə yaxşı ənənəsidir.

Gücləndirməmiz lazım olan yeganə şey xarici mediada və siyasi platformalarda informasiya mübarizəsidir ki, burada “daha ​​bir erməni soyqırımı” sırf ağılsızcasına beynəlxalq ictimaiyyətin başına gətirilir. Görünür, “1915-ci il erməni soyqırımı” ilə bağlı rəvayətlərə “soyqırım-2025”lə bağlı yenisi ilə əvəz edilməsi və ya əlavə edilməsi planlaşdırılır.