"Mən bacardığım hər şeyi etdim..."

Yeni il ərəfəsində dediyi və istefa verdiyi Boris Yeltsinin bu sözlərini tezliklə Ermənistanın baş naziri deyə bilər. Paşinyanın KTMT bəyannaməsini imzalamaqdan imtina etməsi Ermənistanı KTMT-nin digər üzvlərinin mövqeyindən qane olmadığını nümayiş etdirir.

Elə bir vəziyyət yaranır ki, erməni şıltaqlığı KTMT-nin möhkəmlənməsinə xələl gətirir. Bununla belə, KTMT qərarının olmaması təkcə Ermənistanı qane etmir?!

Axı KTMT-nin qərarının olmaması Ermənistan ərazisində KTMT-nin, ən azı, hansısa missiyasının olmaması deməkdir... yəni, Aİ missiyası nəzarətsiz qalır... və bu, Rusiyanın maraqlarına uyğun deyil!

Güman etmək olar ki, Rusiya KTMT çərçivəsində monitorinq missiyasının hələ də mövcud olduğu barədə razılığa gəlmək üçün fəal şəkildə çalışacaq. Əgər bu baş tutmasa, o zaman Rusiyanın Ermənistandakı mövqelərinə növbəti zərbə olacaq, çünki ermənilər üçün KTMT Rusiyadır.

Deməli, noyabrın sonuna cəmi bir həftə qalıb və Brüsseldə keçiriləcək sammitlə bağlı heç nə eşidilmir. Rusiya vasitəçilikdə lider mövqeyini bərpa etmək niyyətindədir, Putin Ermənistanda kommunikasiyaların açılmasından çox sülh müqaviləsindən danışıb. Yəni Rusiyanın vasitəçiliyə baxışı dəyişib, sülh müqaviləsi mövzusu prioritet olub.

Rusiyanın fəaliyyətinə həm Azərbaycanda, həm də Ermənistanda etimadsızlıqla yanaşılır. Azərbaycan “Vardanyan layihəsini” qeyd edir, Rusiya kommunikasiyaların açılmasından danışanda Ermənistan çaşdırır...

Beləliklə, Rusiya anlamalıdır ki, tərəflərə təzyiq etməklə öz məqsədlərinə nail olmaq, 44 günlük müharibədən sonra olan eksklüzivliyini saxlamaq mümkün deyil. Bu isə 2021-ci ili qaçıran Rusiyanın özünün günahıdır. Yumşaq desək, boş verib.

Paşinyan nə etməlidir?!

Paşinyan indiki situasiyada sadəcə olaraq çiyinlərini çəkərək “sona qədər mübarizə apardım və əlimdən gələni etdim...” deyə, Azərbaycanla sülh müqaviləsi bağlaya bilər. O onsuz da çox irəliləyib və Azərbaycan tərəfindən birtərəfli addımlar təhlükəsi böyükdür. Sadəcə, indiki mərhələdə Paşinyan əmindir ki, Azərbaycanın güc tətbiq etməsi Bakını daha çox Moskva və Vaşinqtonla toqquşduracaq. Burada sülh müqaviləsi üçün ayrılan vaxt - ilin sonu vacib olur. Son ay yarım ərzində Paşinyanın manevrləri Ermənistanın vəziyyətini daha da mürəkkəbləşdirib, lakin vəziyyəti düzəltmək üçün hələ imkan və vaxt var. Ermənistan rəhbərliyinin avqustun əvvəlində Laçında yeni yol mövzusu ilə bağlı davranışını yada salaq.

Kompromislər?! Kim tərəfindən?

Rusiya prezidenti İrəvanda sülh müqaviləsinin imzalanmasına nail olmaq üçün kompromislərdən danışıb.

Bəs Rusiya özü hansı kompromislərə hazırdır?! Axı Rusiya “ərazidədir”!

Rusiyanın yeganə çıxış yolu Zəngəzur və Laçın dəhlizlərində öz eksklüzivliyini bölüşmək, reinteqrasiya prosesində Qarabağda konstruktiv olmaqdır.

Və bunun öz səbəbləri var. Cənubi Qafqaz regionu müasir dövrdə Rusiyanın bəyan etdiyi gözləntilərə cavab verir. Axı Rusiya prezidenti Putinin dediyi kimi, Rusiyanın qonşularının əsl müstəqilliyi Rusiya ilə əməkdaşlıqda və Rusiyaya qarşı meydana çevrilməməkdədir.

Natamam qərarlar da mümkündür. Məsələn, Ermənistan yolun marşrutunu Azərbaycanın istədiyi kimi verir. Lakin bu, Zəngəzur və Laçın dəhlizlərində keçid məntəqələri məsələsini aradan qaldırmır.

Kiçik kompromislərin vaxtı bitdi...

Və nəhayət... ABŞ və Aİ anlamalı və qəbul ettməli olacaqlar ki, onların vasitəçiliyinin irəliləyişini kim pozur, kim bütün müddətləri pozur və prinsipcə artıq müzakirə olunmuş mövzuları yenidən gündəliyə gətirir.