NBM quraşdırıldıqdan sonra nə olacaq?!

Nəzarət-buraxılış məntəqəsi quraşdırıldıqdan sonra nə olacaq ?!

Şərti sərhəddə keçid məntəqəsinin quraşdırılması həm Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması prosesinə, həm də Qarabağın ermənidilli əhalisinin reinteqrasiyası prosesinə təsir göstərir.

Dövlətlərarası trek:

  ⁃ Üçtərəfli bəyanatın bəndlərinin oxunmasında qeyri-müəyyənlik həll olunmayan problemlər yaradır. Bundan arbitr kimi çıxış edən Rusiya istifadə edib, hər dəfə bəyanatın məqamlarını özünəməxsus şəkildə şərh edib. İndi Laçın yolu boyu hər hansı manipulyasiya etmək mümkün deyil.

  ⁃ Qarabağ ermənilərinin taleyində Ermənistanın azalmış subyektivliyi fiziki olaraq sıfra endirilir. Bu, Paşinyana imkan verir ki, əl-qolunu açıb öz cəmiyyətinə bəyan etsin ki, “o, əlindən gələni edib” və Zəngəzur dəhlizində sərhəddə keçid məntəqəsi quraşdırmaq imkanı var.

  ⁃ Zəngəzur dəhlizi aktiv müzakirə obyektinə çevrilir. Rusiya Ermənistan keçid məntəqələri ilə Zəngəzur dəhlizinə Paşinyanın razılığını almaq üçün Laçın yolundakı keçid məntəqəsindən istifadə etməyə çalışacaq. Rusiya üçün əsas odur ki, Rusiyanın Ermənistanda əlavə funksiyasına razılıq versin və üçtərəfli danışıqlar çərçivəsində prosesi saxlasın.

  ⁃ ABŞ/Aİ-nin Zəngəzur dəhlizində prioritetləri yoxdur, çünki orada Rusiyanın iştirakı var. Ona görə də Qərb Paşinyandan Zəngəzur dəhlizinə mümkün qədər müqavimət göstərməyi tələb edəcək, ancaq İrəvan sülh müqaviləsinin imzalanmasına doğru getməli və Rusiyanın iştirakı olmadan Azərbaycanla blokun açılmasına razılaşmalıdır!

  ⁃ ABŞ/AB və Rusiya Paşinyana təzyiq prosesində ciddi şəkildə toqquşacaq. İran da fəal olacaq. Ermənistan rəhbərliyinə xəbərdarlıq etdiyimiz şey reallığa çevrilir. Rasim Musabəyovun dediyi kimi, Qarabağdan gələnlərə, silah-sursat daşınmasına nəzarət etmək üçün Paşinyan özü şərti sərhəddə öz keçid məntəqəsini quraşdıracaq. Ermənistanda vəziyyəti idarə etmək getdikcə çətinləşəcək.

  ⁃ Sülh müqaviləsi prosesi yeni təkan alır, çünki prosesin bütün iştirakçıları sülh müqaviləsində Qarabağın ermənidilli əhalisi mövzusunun hansısa formada qeyd olunmasının qeyri-mümkünlüyü barədə Bakıdan aydın ismarış aldılar.

Reinteqrasiya stimullaşdırılması:

  ⁃ əsas proseslər Qarabağ erməniləri arasında başlayacaq. Növbəti addımlardakı bölünmə yalnız artacaq.

  ⁃ Siçan tələsi bərk-bərk bağlandı, Qarabağda qalan hərbi cinayətkarlar əhaliyə cavab verə bilmir, onların təhlükəsizliyinin təminatçısı kimdir ki. Keçid məntəqəsinin quraşdırılması ilə rusiyayönlü qruplaşmanın son ümidləri də puça çıxdı. Fermentasiya həm silahlı insidentlərə, həm də məqsədyönlü təxribatlara səbəb ola bilər: onlar mülki əhalini güllələyə və Azərbaycanın üzərinə yıxa bilərlər. Hərbi diktatura daha da sərtləşəcək.

  ⁃ Yaxın gələcəkdə reinteqrasiya məsələlərini müzakirə etmək üçün Qarabağ ermənilərinin nümayəndələrinin Bakıya üçüncü dəvətini gözləmək olar. Yeri gəlmişkən, onlar RSK-nın komandanlığının müşayiəti ilə gələ bilərlər... və bu baş verə bilər.

  ⁃ Nəzarət-buraxılış məntəqəsinin fəaliyyətinin əsasnaməsi müəyyən edildikdən sonra Qarabağdan Ermənistandan müqaviləli hərbçilərin axını başlayacaq. Bu proses həm də bank köçürmələrinin fəaliyyətini bloklayan hərəkətlərlə stimullaşdırıla bilər. Mexanizmlər nəzərə alınmalıdır. Və heç kim özünü qoruma instinktini ləğv etməyib ... 11.000 fərari üçün bu, 44 günlük müharibə zamanı da işlədi.

  ⁃ Qarabağın ermənidilli əhalisi başa düşür ki, heç bir variant qalmayıb... sona qədər mübarizəyə çağıran hər kəsə demək lazımdır ki, bu sondur. Seçim böyük deyil: Ermənistana gedib şurtvats olmaq; hərbi xuntanın girovluğunda qalmağa davam etmək; yaxud Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul edib Azərbaycanın tərkibində yaşamağa davam etm'k.

Nəzarət-buraxılış məntəqəsinin quraşdırılması regional kontekstdə də vacibdir. Ermənistan rəhbərliyi ölkəsini suriyalaşmaya doğru aparır və Azərbaycan özünü mümkün qədər potensial münaqişə məkanından təcrid etməlidir. İndiki mərhələdə Paşinyanın istənilən qərarı Ermənistanın himayədarları ilə ziddiyyətlərə səbəb olacaq.