ABŞ-Çin rəqabəti və müharibələr silsiləsi

Uzunmüddətli soyuq müharibə, əlbəttə ki, böyük qlobal müharibədən daha inandırıcıdır. Ən azından soyuq müharibə dövrü danışıqlar yolu ilə razılığa gəlmək üçün qapıları açıq saxladı. Amma proses gərginliyin getdikcə artacağından xəbər verir. ABŞ-ın Çindən, Çinin isə ABŞ-dan gözləntiləri var!

Onlardan kimsə öz şəxsi maraqlarından üz döndərəcəkmi? Əslində, əsas məsələ budur. Bu iki nəhəngin rəqabət ambisiyasının nəticəsi olaraq içində olduğumuz müharibələr zəncirini oxumaq lazımdır.

ABŞ-ın girdiyi bütün yerləri eroziyaya salması onun bütün nüfuzunu məhv etdi. Tarixdə ilk dəfədir ki, ABŞ belə etibarsız və nüfuzsuz mövqeyə sövq edilib. Çinin hansı dünyanı təsəvvür etdiyini başa düşmək onsuz da çox çətindir.

Ətrafdakı aktorların fikrincə, Sakit okean qaynar gərginlik mərkəzinə çevrilərsə, onun zərəri Sakit okean mühiti ilə məhdudlaşmayacaq.

İndi Fələstindəki qan və soyqırımına tamaşaçı kimi baxan ABŞ niyə çıxılmaz vəziyyətdə görünür? İsraili tərifləyən ABŞ müdafiə naziri niyə xəbərdarlıq cümlələri işlətməyə başladı? Ukraynada olduğu kimi... “Aralıq dənizində Amerika hərbi gəmisinə və bir neçə ticarət gəmisinə hücum olub...” sualları bizi ABŞ-ın prosesi hara aparmağa çalışdığı sualı ilə məşğul edir.

ABŞ Çinin Rusiyaya dəstəyindən əl çəkməsini istəyir. O, Sakit okeanda silahların yayılmasına son qoymasını və orduya investisiyaların azaldılmasını istəyir. Çin də istəyir ki, ABŞ-ı ətrafındakı dövlətlər vasitəsilə cilovlamaq siyasətindən əl çəksin və onun ərazi bütövlüyünə müdaxilə etməsin.

Yaxşı, necə olacaq?

Bu gərginlik davam etdikcə yarımçıq hesabların bağlanması prosesi uzun çəkəcək.

ABŞ və İngiltərə dünyanı təkbaşına idarə etmək ambisiyaları ilə xəritələrin yenidən tərtib edilməsinə rəhbərlik edirlər. Buna müqavimət göstərən və bu tətbiqi qəbul etməyən ölkələrin sayı artır. Bu daralma, xaos, xəstəliklər, müharibələr, qan və iqtisadi; böhranların yaranmasına təkan verir.

ABŞ-da yerləşən qlobal güc Fələstində sınaqdan keçə bilmədi. Belə olan halda bu güc qlobal aktor olaraq qalmağı necə bacaracaq, yoxsa bu mümkün olacaq?

Özlərini yeni qlobal aktyorlar kimi görənlər susaraq, qırğınların davamını seyr etməklə “böyük güc” olma yoluna necə düşəcəklər?

Görəcəyik...