Avropa İttifaqının Cənubi Qafqazda rolu haqqında

Aİ xarici işlər nazirlərinin görüşündə müzakirələrin gündəliyinə Ukrayna, Suriya, Afrika və Qərbi Balkanlarla yanaşı, Azərbaycan və Ermənistan mövzuları daxil edilib. Yəni, Aİ Cənubi Qafqaz məsələsini prioritet sahə hesab edir. KİV-in məlumatına görə, görüşdə Sülh Fondu adlanan qurumdan Ermənistana növbəti 10 milyon avro məbləğində hərbi yardımın verilməsinə təşəbbüs göstərilib, lakin Macarıstan hələ də veto hüququndan istifadə edir. Ötən il başqa fonddan minaların təmizlənməsi üçün Azərbaycana analoji məbləğ ayrılandan sonra Macarıstanın veto hüququ ləğv edilib. Yəni, Aİ Azərbaycana minalardan təmizləmək üçün yalnız Ermənistanı qondarma “Sülh Fondu”ndan vəsait alan ölkələr sırasına əlavə etmək məqsədi ilə yardım edib.Tam ermənipərəstlik...

Nə idi və nə oldu?

Gəlin, qısaca nəzərdən keçirək ki, Aİ-nin əvvəllər rolu nə olub və hazırda Aİ-nin regionda nələri var.

2022-2023-cü illərdə Aİ-nin fəal siyasəti aşağıdakı nəticələrə gətirib çıxarmışdır:

- Aİ Azərbaycanla Ermənistan arasında vasitəçilərdən birinə çevrilib

- Gürcüstan Aİ üzvlüyünə namizəd statusu alıb

- Ermənistanda Azərbaycanla əməkdaşlıq edən Aİ missiyası açılıb (2022-ci ilin cəmi iki ayı)

- Azərbaycanla enerji sektorunda tərəfdaşlığın strateji səviyyəsinə dair sənəd imzalanıb.

Gördüyümüz kimi, nəticələr var idi... Xüsusən də Rusiya ilə rəqabət şəraitində!

Lakin Fransa tərəfindən Aİ-nin xarici siyasətinin moderasiyası, Avropa məmurlarının cəsarətsizliyi, birbaşa manipulyasiyalar, ermənipərəst yanaşma və geosiyasi təzahürlər belə nəticələrə gətirib çıxardı:

- Aİ Azərbaycan və Ermənistan arasında vasitəçi olmaqdan çıxıb və öz mövqelərini bərpa etmək potensialına malik deyil

- Gürcüstanın Aİ-yə namizəd statusu dondurulub və Aİ Gürcüstana məhəl qoymur

- 2024-cü ilin aprelində Ermənistanla dəstək haqqında sənəd imzalanıb. Aİ missiyası Ermənistanda qalmağa davam edəcək, lakin sülh müqaviləsi imzalansa, missiya yerini dəyişməli olacaq. Ermənistanın Aİ ölkələri ilə ticarət dövriyyəsi 2024-cü ildə 2023-cü illə müqayisədə 14,1% azalaraq 2,1 milyard dollar təşkil edib. Ermənistanın Rusiya ilə ticarət dövriyyəsi 2024-cü ildə 12,4 milyard dollara çatıb ki, bu da 2023-cü illə müqayisədə 56,5 faiz artıb.

- Yaşıl Gündəmin qaydaları Aİ maliyyə institutlarına bərpa olunmayan enerji mənbələri ilə layihələri maliyyələşdirməyə imkan vermədiyi üçün enerji sektorunda Azərbaycanla tərəfdaşlıq dalana dirənib. Azərbaycan qazının Avropa ölkələrinə tədarük həcminin artırılması Azərbaycanla Şərqi Avropa ölkələri arasında ikitərəfli sazişlər hesabına əldə edilir.

Baş və divar…

Avropa komissarı Ursula fon der Lyayenin Azərbaycan-Ermənistan və Ermənistan-Türkiyə sərhədlərinin qeyd edildiyi, Azərbaycan-Gürcüstan əlaqəsinə məhəl qoyulmadığı halda Cənubi Qafqazdan keçən nəqliyyat dəhlizləri ilə bağlı son açıqlamaları coğrafiyaya, reallığa məhəl qoymadan başını divara çırpmağın bariz nümunəsidir.

Aİ-nin Gürcüstana məhəl qoymaması Gürcüstan hökumətini Rusiya ilə tək və Rusiyanın təzyiqi altında qoyur. Azərbaycan və Türkiyə Aİ-nin Tbilisi ilə Moskva arasında balansda yaratdığı boşluğu doldurmaq üçün Gürcüstana getdikcə daha çox dəstək verir. Əks halda, Tbilisinin Moskva ilə münasibətlərin qurulmasının ilkin şərtinin Gürcüstan ərazilərinin işğaldan azad edilməsi olduğu barədə bəyanatlar verməsi çətin olardı. Aİ regionda Rusiya ilə belə “rəqabət" aparır!

Bölgədə Aİ-ni nəzərdən qaçırmaq mümkün deyil. Lakin gündəm Azərbaycan və Gürcüstanın maraqlarına məhəl qoymadığından, reallıq və məntiqlə ziddiyyət təşkil etdiyindən, regionda geosiyasi gərginliyi stimullaşdırdığı üçün regionumuzla bağlı Aİ-nin bütün gündəliyi ilə razılaşmaq mümkün deyil.

Nə etməli?

Belə görünür ki, Azərbaycanın regiondakı geosiyasi güc mərkəzlərinin istənilən təşəbbüslərini konstruktivlik və öz maraqları çərçivəsinə daxil etmək strategiyası Aİ-yə də şamil olunacaq. Bu, həm diplomatik müstəvidə, həm də yerlərdə birbaşa ziddiyyətlər, mövqelərin toqquşması və gərginliklə müşayiət olunan mürəkkəb prosesdir. Əks halda, Azərbaycan üçün təhlükələr daha da artacaq...