Bir daha Türkiyənin 44 günlük müharibədəki rolu haqda FOTO

Bu yanaşmanın düzgün olmadığını hələ 19 fevral 2021-ci ildə Ukraynanın CDAKR analitik mərkəzi üçün analitik məqaləmdə yazmışdım.

Mənim hesablamalarıma görə, Bayraktar dronları məhv edilən hədəflərin təxminən 20-30%-ni vurub.

Bu nəticə, mühafizə olunan sığınacaqlarda canlı qüvvə və texnikanın böyük bir hissəsinin olması ilə bağlıdır ki, onların məhv edilməsi Bayraktarınkından daha güclü döyüş sursatı tələb edirdi.

Əməliyyatın ilk saatları tək Su-25 təyyarələri hərbi bazaları və qorunan sığınacaqları məhv etmək üçün 600-dən çox uçuş həyata keçirib.

Aşkar edilmiş avadanlığı məhv etmək üçün quru bölmələri 5-16 km mənzilli "Spike" ailəsinin müxtəlif İsrail raketlərindən səmərəli istifadə edib.

Döyüş meydanında hədəflərin aşkar edilməsi və məhv edilməsi üçün 25-30 km mənzilli Spike-NLOS raketləri olan Mi-17 helikopterlərindən fəal şəkildə istifadə olunub.

Ümumiyyətlə, əməliyyatda dronların istifadəsi təkcə Bayraktar pilotsuz uçan aparatı ilə məhdudlaşmayıb.

Azərbaycan dünya təcrübəsində ilk dəfə olaraq İsrail və yerli istehsal olan müxtəlif tipli kamikadze pilotsuz təyyarələr kimi innovativ silahlardan geniş miqyasda istifadə edib.

Məsələn, “Harop” kamikadze pilotsuz təyyarəsinin iki Elbrus OTRK (Scud-B), radarlar və S-300 ZRK hava hücumundan müdafiə sisteminin altı buraxılış qurğusu kimi mühüm hədəfləri var.

Üstəlik, Şuşa şəhəri uğrunda əsas döyüşün ümumiyyətlə əlverişsiz hava şəraiti səbəbindən pilotsuz təyyarələrin iştirakı olmadan getdiyini nəzərə alsaq, əməliyyatda pilotsuz təyyarələrin rolunun açıq-aşkar şişirdilmişdir.

Əməliyyat nəticəsində Ermənistanın Qarabağdakı işğalçı hərbi kontingentinə sarsıdıcı zərbə vurulub ki, bu da onların müdafiə qabiliyyətini sarsıdıb və Ermənistan rəhbərliyini təslim olmağa məcbur edib.

2020-ci il sentyabrın 27-dən noyabrın 9-dək keçirilən əməliyyat nəticəsində Qarabağ ərazisinin bir hissəsi - 5 şəhər, 4 qəsəbə və 286 kənd erməni işğalından azad edilib. Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin 2022-ci il dekabrın 3-nə olan məlumatına görə, əməliyyat zamanı 2783 nəfər həlak olub, 100-dən çox Azərbaycan hərbçisi itkin düşüb.

Nəticə

Bütün yuxarıda deyilənləri nəzərə alaraq qeyd etmək olar ki, "Dəmir yumruq" əməliyyatı dövründə Türkiyənin rolu ümumilikdə siyasi-diplomatik xarakter daşıyır və hərbi komponentdən danışırıqsa, məsləhətçi dəstək xarakteri daşıyırdı. Türkiyə hərbçiləri döyüş əməliyyatlarında iştirak etməyiblər və müxtəlif hərbi mütəxəssislərin cəlb edilməsi, məsələn, Ukraynada müşahidə etdiyimiz geniş qlobal təcrübədir. Eyni zamanda, uduzulmuş Birinci Qarabağ Müharibəsindən sonra Azərbaycanın Silahlı Qüvvələrinin formalaşmasında və islahat prosesində Türkiyənin oynadığı həlledici rolu qeyd etməmək olmaz.

“Dəmir yumruq” əməliyyatından sonra türk müşavirlərinin çoxu vətənlərinə qayıtdılar. 2020-ci ilin 44 günlük müharibəsi mühüm, eyni zamanda Qarabağın zorla işğaldan azad edilməsinin ilk mərhələsi idi. Daha üç il ərzində Azərbaycan öz siyasi və təhlükəsizlik alətlərinin kompleks təsiri ilə tədricən Qarabağa daxil oldu. Erməni silahlılarının silahlı təxribatlarının qarşısını almaq, silah-sursat və minaların ölkəyə gətirilməsini qadağan etmək üçün Azərbaycan Silahlı Qüvvələri komandanlıq yüksəklikləri və Laçın dəhlizi üzərində nəzarətin yaradılması üçün daha bir neçə hərbi əməliyyat keçirməli olub.

2023-cü il sentyabrın 21-də bir günlük lokal antiterror əməliyyatından sonra Qarabağı tamamilə işğaldan azad etmək mümkün olub.

Aqil Rüstəmzadə - Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin (AİR Mərkəzi) baş məsləhətçisi, hərbi ekspertdir.

09/06/2024