Cənubi Qafqaz ölkələrinin xarici ticarəti

2023-cü ilin birinci yarısında Cənubi Qafqaz ölkələrinin xarici ticarəti.

Göstəricilərdən biri regionun hər üç ölkəsində: Ermənistan, Gürcüstan, Azərbaycanda xarici ticarət dövriyyəsində nəzərəçarpacaq artım var.

Eyni zamanda, Ermənistanda bu göstəricilər son vaxtlar real rekordlar qırır. İlin birinci yarısında bu ölkənin xarici ticarəti 72,9 faiz artıb. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə Gürcüstanda eyni dövrdə xarici ticarət əməliyyatlarının artımı 20,1%, Azərbaycanda isə müvafiq olaraq 0,9% səviyyəsində qeydə alınıb.

Bundan əlavə, mütləq ifadədə Azərbaycan 30,3 milyard dollardan çox (ümumi regional xarici ticarət dövriyyəsinin 61%-i) göstəricisi ilə Cənubi Qafqaz ölkələrinin xarici ticarətində lider olmaqda davam edir, ikinci yerdə Gürcüstan gəlir – 10,3 milyard dollar (20,1%) və ilk üçlüyü qapayır - Ermənistan - 8,9 milyard dollar (18,9%).

Ən çox diqqət çəkən məqam Ermənistanın xarici ticarət dövriyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə artmasıdır ki, bu da daha çox Rusiya ilə ticarət dövriyyəsinin artması ilə bağlıdır.

Bu ilin beş ayı ərzində 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 86% artaraq 2,3 milyard dollar təşkil edib. Eyni zamanda Ermənistandan Rusiyaya ixrac rekord 3,3 dəfə artıb.

Müşahidəçilər bunu həm erməni sahibkarlar, həm də son bir ildə Ermənistana köçərək burada bizneslərini açan rusiyalı köçkünlər tərəfindən həyata keçirilən sanksiyalara məruz qalan malların Rusiyaya təkrar ixracı ilə əlaqələndirirlər. 2022-ci ildə 110 minə yaxın rusiyalı ölkəyə köçüb ki, bu da Ermənistanın xarici sərmayə axınını 172% artırmasının əsas səbəblərindən biri olub ki, bu da ÜDM-in artımında özünü göstərib ki, bu da 2022-ci ildə 12,6% təşkil edib. Elə həmin il burada İP şəklində qeydiyyatdan keçmiş 4000-ə yaxın müəssisəni nəzərə almasaq, Rusiya iştirakçılarının olduğu 2500-ə yaxın hüquqi şəxs açıldı. Onların böyük əksəriyyəti təyinat ölkəsi ilə sıx əlaqələri davam etdirir.

Ermənistanın Rusiyaya aktiv şəkildə reeksport etməsi faktı sübut edir ki, 2022-ci ildə Ermənistanda avtomobil istehsal olunmamaq şərti ilə Ermənistandan Rusiyaya avtomobil ixracı 225 dəfə artıb.

Azərbaycan və Gürcüstanın əsas ticarət tərəfdaşları siyahısında da ilk sıraları Rusiya tutur. Amma hər iki ölkə Rusiya bazarına xeyli az məhsul ixrac edib. Hər iki halda ixrac idxaldan aşağı olub. Belə ki, ilin ilk altı ayında Gürcüstandan Rusiya Federasiyasına mal ixracı dövriyyə ilə təqribən 343,9 milyon dollar (illik ifadədə 34,4 faiz artım), idxal isə təqribən 927,2 milyon dollar (+31,1 faiz) təşkil edib. $1,271 milyard. Eyni zamanda, Azərbaycan məhsullarının Rusiyaya ixracı 621,135 milyon ABŞ dolları (2022-ci illə müqayisədə 59,2% çox), Rusiya Federasiyasından malların idxalı isə 1,165 ABŞ dolları dövriyyə ilə 1,543 milyard dollar (2022-ci illə müqayisədə 30,6% çox) təşkil edib. milyard.

Rusiya Gürcüstanın ən böyük ticarət tərəfdaşları arasında ikinci, Azərbaycanın ən böyük tərəfdaşları siyahısında isə üçüncü yerdədir. Altı ay ərzində Rusiyanın Gürcüstan və   Azərbaycan arasında xarici ticarətin həcmində payı müvafiq olaraq 12,4% və 8,27% təşkil edib. Eyni zamanda, Türkiyə Gürcüstanın ticarət-iqtisadi tərəfdaşları arasında birinci yerdədir. İki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 1,4 milyard dollar təşkil edib ki, bu da 2022-ci illə müqayisədə 12,4 faiz çoxdur.

Azərbaycan üçün əsas ticarət-iqtisadi tərəfdaş  ixrac mallarının (neft və qaz) əsas istehlakçısı İtaliya, Gürcüstan üçün isə 1,4 milyard dollar ticarət dövriyyəsi ilə Türkiyə olmaqda davam edib.

Maraqlıdır ki, xarici ticarətdə yalnız Azərbaycan müsbət saldo saxlayır. Ermənistan və Gürcüstan üçün bu göstərici mənfidir.

O cümlədən, yanvar-iyun aylarında Ermənistanın ixracı mütləq ifadədə 3 milyard 266,6 milyon dollar (2,69 milyard dollar), idxalı isə 5 milyard 633,1 milyon dollar (4,65 milyard dollar) təşkil edib. Ermənistanın xarici ticarətinin 2023-cü ilin birinci yarısında illik artımı 69,6%-dən 73,2%-ə kimi sürətlənərək mənfi saldo 2,4 milyard dollara çatıb. Ekspertlər vurğulayırlar ki, Ermənistan artıq bir neçə ildir ki, “kreditlə” yaşayır və yalnız şəraitin uğurlu gedişatı, xüsusən də son vaxtlar Rusiyadan böyük transfertlər, bir çox cəhətdən ölkəyə makroiqtisadi göstəriciləri nisbətən sabit vəziyyətdə saxlamağa imkan verir.

Eyni mənzərə Gürcüstanın xarici ticarət dövriyyəsində də müşahidə olunur. 2023-cü ilin yanvar-iyun aylarında mənfi ticarət saldosu 4946,5 milyard dollar təşkil edib ki, bu da xarici ticarət dövriyyəsinin 40,9%-ni təşkil edir.

Azərbaycanın xarici ticarət profisiti ilin birinci yarısında 10 milyard dollara yaxın olub.

Ümumiyyətlə, xarici ticarət region ölkələrinin iqtisadi potensialının, ticarət-iqtisadi əməkdaşlığın prioritetlərinin və regional iqtisadiyyatdakı çəkisinin əksidir. Şübhəsiz ki, Bakının region iqtisadiyyatında aparıcı rolu Cənubi Qafqazın xarici aləmlə əlaqələrinin əsas lokomotividir. Eyni zamanda, region iqtisadiyyatlarının özləri arasında əlaqə məsələləri bütövlükdə regionun ticarət potensialının reallaşdırılmasına əsas maneə olaraq qalmaqda davam edir.