Cənubi Qafqazda kommunikasiyaların açılmasına hazırlıq və...

Cənubi Qafqazda kommunikasiyaların açılmasına hazırlıq və Aİ-nin bu prosesdəki rolu

ABŞ Prezidenti Donald Trampın iştirakı ilə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan tərəfindən imzalanmış Birgə Bəyannamənin nəticələrindən biri də kommunikasiyaların açılması ilə bağlı atılacaq addımlar haqqında bəyanat olub. Bütün açılma prosesi Naxçıvana gedən bir marşrutun həyata keçirilməsi ilə bağlı olduğu üçün yalnız bir marşrut - TRIPP müzakirə edilib və razılaşdırılıb.

Ermənistan hökuməti Naxçıvana gedən marşrutun maneəsiz olması barədə suveren qərar qəbul edib və bunun təminatının ABŞ şirkətinə həvalə edilməsi qərara alınıb. Hazırda Ermənistan hökuməti ABŞ ilə müvafiq istiqamətdə danışıqlar aparır. Lakin ABŞ-dəki "şatdaun" səbəbindən proses obyektiv səbəblərə görə gecikir.

Bəs tikinti hansı vəsait hesabına həyata keçiriləcək?! Hansı ölkə və necə iştirak etməyi planlaşdırır?!

Azərbaycan azad edilmiş ərazilərdə dəmir yolunun bir hissəsini öz vəsaiti hesabına sürətlə qurur və Ermənistanla sərhədə çatdırır. Modernləşdirmədən kənarda yalnız Ordubaddan Ermənistanla sərhədə qədər kiçik bir hissə, həmçinin Naxçıvanın özündəki və ondan sonrakı dəmir yolları qalır.

Naxçıvandan sonrakı dəmir yolları isə iki istiqamətdə davam edir:

- Türkiyəyə (yeni yol olan Qars-Naxçıvan xətti üzrə artıq işlər başlayıb, 4-5 il ərzində istifadəyə veriləcəyi vəd olunur);

- Ermənistana (Sədərəkdən sonrakı kiçik bir hissə qalır).

Həmçinin, Qazax-İcevan dəmir yolu da var, lakin ora ciddi sərmayə, TRIPP-dən daha çox vəsait tələb edir.

Beləliklə, harada və nəyin inşa edilməli olduğu aydın şəkildə görünür... Bəs maliyyə haradan gələcək?!

TRIPP-in dəyəri 300 milyon dollara qədər qiymətləndirilir. Hər halda, son zamanlar müzakirələrdə məhz bu məbləğ hallanır. ABŞ layihə üçün 140 milyon ayrıb və bu rəsmi olaraq elan edilib. Qalan 160 milyon çatışmır. Ermənistan hökumətinin nəzəri Aİ-yə və beynəlxalq maliyyə qurumlarına yönəlib.

Yeni yol hissələrinin tikintisi və Naxçıvandakı dəmir yolunun modernləşdirilməsi ayrıca mövzudur və bu işə də sərmayə qoymaq lazımdır. Burada artıq Azərbaycan öz diqqətini Aİ-yə yönəldib. Aİ-nin xüsusi təmsilçisi Qrono bu yaxınlarda Naxçıvana səfər edib.

Digər hissələrlə bağlı mövzu daha mürəkkəbdir, çünki bu, Rusiya dövlət şirkəti olan Rusiya Dəmir Yollarının törəməsi Cənubi Qafqaz Dəmir Yolları ilə əməkdaşlığı nəzərdə tutur.

Yəni, əksər layihələrdə gözləntilər Aİ-yə yönəlib. Təəssüf ki, hələ də Brüsseldən aydın cavab yoxdur. Aİ-nin bölgədə kommunikasiyaların açılması prosesinə harada və nə qədər sərmayə qoymağa hazır olduğu bəlli deyil.

Aİ-nin maliyyə resursu var!

Obyektiv sual yarana bilər ki, bəs bu Aİ-nin nəyinə lazımdır?!

Aİ üçün bu marşrutlarla nə qədər məhsul gedəcək ki, Brüssel dəmir yollarının tikintisinə sərmayə qoysun?!

Bu suala cavab ondadır ki, Aİ regionda fəal olmağa çalışır, öz qlobal təşəbbüslərini formalaşdırır (Qlobal Gateway), Mərkəzi Asiya ilə sammit keçirir və s. Bu işlərdə nəticə əldə etmək üçün sərmayə qoymaq və proaktiv siyasət yürütmək lazımdır. Yalnız bu yolla regionda mövqeyi nəzərə alınan fəal oyunçu olmaq mümkündür.

Bu gün Bakı Aİ-nin marağını hiss etmir, hətta Bakıya yüksək səviyyəli səfərlər olsa da, Azərbaycan Prezidenti Aİ-nin ali rəhbərliyi ilə iki dəfə görüşsə də, Brüssel münaqişədən sonrakı bərpa işində (azad edilmiş ərazilərdə tikinti, minalardan təmizləməyə yardımın həcminin artırılması, kommunikasiyaların açılması ilə bağlı infrastruktur işləri) iştirak etmək üçün hər hansı bir addım atmır.

Xüsusi qeyd edək ki, Aİ ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin səviyyəsinin yüksəldilməsi ilə bağlı da müsbət xəbərlər yoxdur!

Brüsselin davam edən çoxmənalı sükutu və Aİ-nin planlarında konkretliyin olmaması Azərbaycanı digər mənbələrə diqqət yetirməyə məcbur edəcək. Bakı tamamilə haqlı olaraq Aİ-nin fikirləri ilə müqayisədə, digər mənbələrin fikirlərinə daha diqqətlə qulaq asacaq!


Cənubi Qafqaz Tədqiqatlar Mərkəzi