BLOQ

Əvvəlki münasibətlərə qayıdış mümkündürmü?

Azərbaycanla Rusiya arasında “diplomatik tənəzzül” başa çatıb

Əvvəlki münasibətlərə qayıdış mümkündürmü?
  • Oxuma müddəti:

    4 dəqiqə

  • Prezidentlər İlham Əliyev və Vladimir Putinin Düşənbədə televiziya vasitəsilə yayımlanan və mətbuatda geniş işıqlandırılan görüşü ictimaiyyətə aydın mesajı çatdırmaq məqsədi daşıyırdı: münasibətlər nəzarətli normallaşma mərhələsindədir.

    Bu görüşün diplomatik bir irəliləyişdən daha çox “dialoqun yenidən başlaması” olduğunu iddia etmək olar. Aydındır ki, tərəflər diplomatik uğursuzluğu idarə etməyə sərmayə qoyur və medianın dəyişkənliyini cilovlamağa çalışır.

    Rusiya da öz növbəsində dövlət olaraq məsuliyyəti öz üzərinə götürür və dəymiş ziyanı ödəməyə hazırdır. Prezident Putin Azərbaycana təzminat vəd edib və bütün məmurların əməllərinə hüquqi qiymət (cəza yox) veriləcəyini açıqlayıb. Maraqlıdır ki, o, bu günə qədər ən ətraflı izahat verərək bildirib ki, qəza (1) Ukrayna dronlarının Rusiya hava məkanına daxil olması və (2) Rusiyanın hava hücumundan müdafiə sistemində texniki nasazlıq nəticəsində baş verib, eyni zamanda iki raket birbaşa zərbə vurmayıb, təyyarənin yanında partlayıb.

    Əvvəlki bəyanatlarda Rusiya hava hücumundan müdafiə sistemlərinin rolundan bəhs edilmirdi. İndi Rusiya Prezidenti onların iştirakını etiraf edir, lakin bunun “texniki nasazlıq” olduğunu iddia edir və bunu “insan səhvi deyil, texniki nasazlıq” kimi şərh etmək olar. Bu o deməkdir ki, potensial cəza yüksək rütbəli komandirlərə deyil, hava hücumundan müdafiə avadanlığına düzgün qulluq göstərməyən texniklərə yönəldilməlidir. Bununla belə, prezident Putinin vurğuladığı kimi, araşdırmalar davam edir və mövqe dəyişikliyinə imkan yaradır: Moskva “Təkcə Ukrayna günahkardır” versiyasına qayıda bilər və ya təyyarənin vurulması əmrini verən yüksək rütbəli hava hücumundan müdafiə rəsmilərinin məsuliyyətini öz üzərinə götürə bilər.

    Prezident Putinin tonu əvvəlkindən daha az müdafiə xarakteri daşıyırdı və bu, Moskvanın etimadı bərpa etməyin zəruriliyini başa düşdüyünü nümayiş etdirir. İstintaqın gedişi barədə yeni məlumat almaq üçün Moskvaya şəxsi zəngləri barədə dediyi sözlər onun bu məsələni şəxsən və son dərəcə ciddi qəbul etdiyini göstərən mühüm siqnaldır.

    Prezident Əliyevin mövqeyini təmkinli, lakin qətiyyətli - nəzakət və qətiyyətin düşünülmüş birləşməsi kimi xarakterizə etmək olar. O, Putinin izahatlarını dinləyib, Azərbaycanın dialoqda hörmət və bərabərlik gözlədiyinə işarə edib. MDB sammiti ərəfəsində Azərbaycan türk dövlətlərinin zirvə toplantısına ev sahibliyi etdi və burada müntəzəm birgə hərbi təlimlərin keçirilməsi barədə razılıq əldə olundu – bu, Prezident Əliyevin mövqeyini və onun yeni regional arxitekturaya baxışını əks etdirən bariz siqnaldır.

    Moskva üçün bu görüş Cənubi Qafqazda nüfuzunun aşınmasını ləngitmək üçün bir fürsət idi. Bakı üçün bu, Azərbaycanın Rusiya ilə bərabərhüquqlu danışdığını, strateji muxtariyyət istiqamətində öz kursunu davam etdirdiyini nümayiş etdirmək şansı idi. Beləliklə, bərabərlik optikası danışıqların məzmunundan heç də az vacib deyildi.

    Siyasi çəkişmələrə baxmayaraq, tərəflər iqtisadi münasibətlərdə müsbət dinamikanı qeyd ediblər. Bu dərin praktiki əməkdaşlıq şəbəkəsi hətta siyasi təlatüm dövrlərində də münasibətləri ayaqda saxlayaraq balast rolunu oynayır.

    Ona görə də iddia etmək olar ki, Düşənbədəki görüş səthi ziddiyyətləri aradan qaldırıb. Bu görüş idarə olunan normallaşmanı təmsil edir. Bu “reset”in əsl sınağı Rusiyanın dərin strateji dəyişiklikləri – Azərbaycanın regionda inkişaf edən rolunu, özünün təsdiq edilmiş suverenliyini və qlobal və regional səviyyədə artan çoxşaxəli mövqeyini qəbul edib-etməyəcəyidir.

    Görüş qeyri-müəyyənliyin bir fəslini bağladı, lakin əldə olunan qarşılıqlı anlaşmanın gücü Moskvanın artıq köhnə iyerarxiyalarla müəyyən olunmayan Cənubi Qafqaza uyğunlaşmağa nə dərəcədə hazır olmasından asılı olacaq.