Modi üçün diplomatik gərginlik

Hindistanın Baş naziri Narendra Modi prezident Volodimir Zelenski ilə danışıqlar aparmaq üçün cümə günü Ukraynaya səfər edib. Səfər onun Moskvada Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə görüşündən bir neçə həftə sonraya təsadüf edir.

Səfər əhəmiyyətlidir, çünki Kiyev və bəzi Qərb paytaxtları Modinin iyul ayında Rusiya paytaxtına səfərinə kəskin reaksiya veriblər.

Zelenski “dünyanın ən böyük demokratiyasının liderinin Moskvada dünyanın ən qanlı cinayətkarını qucaqladığını görməkdən məyus olduğunu” xüsusilə tənqid etmişdi.

Beləliklə, Modi Zelenskini və digər Qərb liderlərini sakitləşdirmək üçün Kiyevə səfər edir? Tamamilə yox.

Hindistanın iki rəqabət aparan millət və ya bloklar arasında münasibətlərini balanslaşdırdığını görmək təəccüblü deyil. Ölkənin geosiyasətlə bağlı məşhur qeyri-qoşulma yanaşması onilliklər ərzində ona yaxşı xidmət edib.

İyul ayında Modi bəzi Qərb müttəfiqlərinin tənqidinə tuş gələrək Vladimir Putinlə görüşmək üçün Moskvaya səfər edib.

Cümə günü Hindistanın Baş nazirinin Ukraynaya səfəri onun Qərblə sıx əməkdaşlıq edəcəyinə işarədir.

Vaşinqtondakı "Wilson" Mərkəzinin Cənubi Asiya İnstitutunun direktoru Maykl Kugelman deyir ki, səfər Hindistanın strateji muxtariyyətini daha da təsdiqləyəcək: “Hindistan Qərb güclərini və ya bu məsələdə heç kimi sakitləşdirmək işində deyil. Bu, Kiyevlə dostluğu bərpa etmək və davam edən müharibə ilə bağlı narahatlıqlarını çatdırmaqla Hindistanın maraqlarını inkişaf etdirmək məqsədi daşıyan səfərdir”.

Bununla belə, səfərin vaxtı Hindistan diplomatlarının Modinin Moskva səfərinə ABŞ-dan kəskin reaksiyalar aldığını əks etdirir.

Hindistan müharibə ilə bağlı Rusiyanı birbaşa tənqid etməkdən çəkindi və bu, Qərb dövlətlərini qıcıqlandırdı.

Bununla belə, Dehli xalqların ərazi bütövlüyünə və suverenliyinə hörmətin vacibliyindən tez-tez danışır. Müharibəyə son qoymaq üçün davamlı olaraq diplomatiya və dialoqa təkan verir.

Modinin iyul ayında Moskvaya səfəri Rusiyanın bombardmanının Ukraynada ən azı 41 nəfərin, o cümlədən Kiyevdəki uşaq xəstəxanasında həlak olmasından bir neçə saat sonra baş verib və bu, qlobal etirazlara səbəb olub.

Hindistanın Baş naziri uşaqların ölümünün ağrılı və dəhşətli olduğunu deyib, lakin Rusiyanı günahlandırmaqdan çəkinib.

Modi Kiyevə səfəri zamanı bu mövqedən kənara çıxa bilməyəcək. ABŞ və digər Qərb dövlətləri Hindistanın Moskva ilə zamanın sınağından keçmiş münasibətlərini və Rusiya hərbi texnikasına güvənməsini nəzərə alaraq Dehlinin mövqeyini qəbul etməkdə güclənib.

Modi həmçinin 2023-cü ildə Yaponiyada keçirilən G7 sammitində Zelenski ilə görüşüb.
Dünyanın ən böyük silah idxalçısı olan Hindistan müdafiə idxal portfelini şaxələndirib və son illərdə yerli istehsalı da artırıb, lakin o, hələ də müdafiə avadanlıqlarının 50%-dən çoxunu Rusiyadan alır.

Hindistan da Moskvanın təklif etdiyi ucuz qiymətlərdən istifadə edərək Rusiyadan neft idxalını artırıb - Rusiya keçən il Hindistana ən çox neft tədarük edən ölkə olub.

ABŞ və müttəfiqləri tez-tez Hindistandan müharibədə daha aydın mövqe tutmağı xahiş ediblər, lakin onlar da sərt sanksiyalar və təzyiq tətbiq etməkdən çəkiniblər.

Qərb də Hindistanı Çinə qarşı tarazlıq kimi görür və bu dinamikanı pozmaq istəmir. Hazırda dünyanın beşinci ən böyük iqtisadiyyatı olan Hindistan həm də biznes üçün artan bazardır.

Kugelman deyir ki, Qərb bu səfəri alqışlayacaq və bunu Dehlinin bütün tərəflərlə əlaqə yaratmaq istəyi kimi görəcək: “Cənab Modinin Moskvaya o qədər də yaxınlaşmadığını bildirmək üçün güclü stimul var. Hindistan Qərblə, xüsusən də ABŞ ilə əlaqələrini inkişaf etdirmək istəyir və bunu pozmaq istəmir. ABŞ-ın Hindistandakı səfiri Erik Garcetti bu yaxınlarda bildirib ki, bu münasibətlər “adi hal kimi qəbul edilməməlidir”.

Hindistanın da Qərbə ehtiyacı var, çünki onun Asiyadakı rəqibi Çin və Rusiya son illərdə sıx əlaqələr qurub.

Dehli uzun müddətdir ki, Moskvaya lazım gəldikdə iddialı Çinə təzyiq göstərə biləcək güc kimi baxsa da, bunu təbii qəbul etmək olmaz.

Bu arada, bir çox media şərhçiləri Hindistanın həm Moskva, həm də Qərblə yaxın münasibətlərini nəzərə alaraq, Modinin özünü sülhməramlı kimi göstərməsinin mümkünlüyündən danışıb. Lakin onun sülh planı ilə çıxış edəcəyi ehtimalı azdır.

“Hindistan həqiqətən buna uyğundurmu və şərtlər uyğundurmu? Hindistan öz məsələlərində vasitəçilik etməyə çalışan digər ölkələrin, o cümlədən Kəşmirin xoşuna gəlmir. Həm Rusiya, həm də Ukrayna istəməsə, Modinin rəsmi olaraq vasitəçilik təklif edəcəyini düşünmürəm" - deyə cənab Kugelman əlavə edir.

Modinin Kiyevə səfəri Ukrayna qüvvələrinin Rusiyaya əks-hücum keçirməsindən bir neçə gün sonraya təsadüf edir. Ukrayna Modinin səfərini alqışlayacaq və bunu Moskvanın yaxın müttəfiqi ilə əlaqə qurmaq fürsəti kimi görəcək.

Zelenski çətin ki, Hindistanın Baş naziri qarşısında Putini tənqid etsin. Modi bununla yaşaya bilər, çünki o, digər Qərb paytaxtlarında dəfələrlə belə vəziyyətlərlə üzləşib.

Moskva Dehlinin geosiyasətə çoxtərəfli yanaşması üçün də güzəştə getdiyi üçün səfərə reaksiya verməyəcək.

Lakin Qoşulmama siyasətini yenidən təsdiqləməkdən əlavə, Dehlinin bu səfərdən daha böyük məqsədləri var. Hindistan son 10 ildə Avropa ilə, xüsusən də Mərkəzi və Şərqi Avropanın zəif xidmət göstərən bölgələri ilə əlaqələri gücləndirir. Dehli dörd böyük dövlətlə - Böyük Britaniya, İtaliya, Almaniya və Fransa ilə münasibətlərini möhkəmləndirmək istəyir, eyni zamanda Avropanın digər ölkələri ilə də əlaqələri gücləndirmək istəyir.

Modi Polşaya da səfər edib - o, son 45 ildə ölkəyə səfər edən Hindistanın Baş naziri kimi tarixə düşdü. O, həmçinin iyul ayında 41 il sonra Avstriyaya səfər edən Hindistanın ilk Baş naziri oldu.

Təhlilçilər deyirlər ki, bu, Hindistanın Mərkəzi Avropa dövlətlərinin gələcəkdə geosiyasətdə daha böyük rol oynayacaqları və onlarla möhkəm münasibətlərin Dehliyə yaxşı xidmət edəcəyi barədə artan anlayışına işarədir.

Hindistan hökuməti də Avropa ilə ticarət sazişi üzrə danışıqları canlandırıb. İslandiya, Lixtenşteyn, Norveç və İsveçrənin hökumətlərarası təşkilatı olan Avropa Azad Ticarət Assosiasiyası ilə ticarət və investisiya müqaviləsi imzalayıb.

Beləliklə, onun səfəri zamanı müharibəyə çox diqqət yetirilsə də, hind diplomatları daha böyük məqsədə diqqətlərini davam etdirəcəklər.

“Mərkəzi və Şərqi Avropa indi öz müqəddəratlarını yazmaqda və regional geosiyasəti yenidən formalaşdırmaqda daha çox səlahiyyətə malikdir. Modinin Varşava və Kiyevə səfəri Avropanın mərkəzində baş verən mühüm dəyişikliyi tanımaq və Mərkəzi Avropa dövlətləri ilə ikitərəfli siyasi, iqtisadi və təhlükəsizlik əlaqələrini dərinləşdirməkdən ibarətdir”, - deyə xarici siyasət analitikiləri yazırlar.

Tərcümə etdi:

Sevda Həsənova