PKK-Türkiyə yaxınlaşması

Türkiyə ilə Kürdüstan Fəhlə Partiyası (PKK) arasında son yaxınlaşma ölkənin müasir siyasi tarixində dönüş nöqtəsidir. Bu, Türkiyənin təkcə hərbi güc deyil, həm də strateji səbirli, siyasi uzlaşmalı, institusional yetkinliyə malik bir dövlət olduğunun inandırıcı göstəricisidir.

Son on ildə Türkiyənin Suriyanın şimalında, İraqda, Cənubi Qafqazda və Aralıq dənizinin şərqində hərbi əməliyyatları yüksək hərbi-strateji mədəniyyət nümayiş etdirib. Bununla belə, xarici əməliyyatlarının uğuruna baxmayaraq, PKK ilə uzanan daxili münaqişə diplomatik diqqəti yayındırmağa, daxili resursları boşaltmağa və siyasi enerjini məhdudlaşdırmağa davam etdi. Türkiyə özünü sırf hərbi-strateji aktordan davamlı dövlət quruculuğu üçün resurslara malik tam hüquqlu dövlətə çevirməli idi.

Bu gün PKK ilə münaqişənin silahlı qarşıdurmadan siyasi dialoqa çevrilməsi Türkiyə üçün qarşıdurma deyil, əməkdaşlığa əsaslanan dövlət quruculuğu layihəsini tamamlamaq üçün fürsət açır. Bu vəzifə ən azı iki istiqamətdə aktualdır:
- Türkiyədən kənarda, Suriyada: hərbi uğurlardan sonra parçalanmış və təsirlənmiş sosial qrupların dinc yenidənqurma proseslərinə cəlb olunmasının təmin edilməsi son dərəcə vacibdir;
- Türkiyə daxilindəki kürd azlığı: Türkiyə parlamenti kürdlərin real siyasi təmsilçiliyini təmin edə biləcək kifayət qədər sabit və əhatəli bir quruma çevriləcəkmi?

Regional təsirlər də az əhəmiyyətli deyil. Diqqətini yalnız PKK təhlükəsinə yönəltmək zərurətindən qurtulan Türkiyə regionda - Suriya və Qafqazdan Şərqi Aralıq dənizi və Balkanlara qədər davamlı sabitliyin formalaşmasında daha fəal iştirak edə bilir. Əvvəllər üsyançı strukturlarla mübarizəyə yönəlmiş kəşfiyyat və təhlükəsizlik resursları indi xarici strateji prioritetlərin xeyrinə yenidən bölüşdürülə bilər. Bu, Ankaraya reaktiv məhdudlaşdırma siyasətindən proaktiv strateji təşəbbüsə keçməyə imkan verir.

PKK ilə yaxınlaşma prosesi Türkiyə ilə Avropa İttifaqı arasında da münasibətlərə yeni təkan verir. Uzun illərdir ki, kürd məsələsi Brüssellə əməkdaşlığın dərinləşməsinə əsas struktur maneələrdən biri olub. Daxili siyasi gərginliklər, xüsusilə Əkrəm İmamoğlunun son həbsi avropalı tərəfdaşlar arasında narahatlıq yaratsa da, Türkiyənin özünü daxili islahatlara və konstruktiv xarici siyasət dialoquna qadir olan strateji tərəfdaş kimi yenidən təqdim etmək imkanı var.

Buna görə də PKK ilə yaxınlaşma təkcə daxili sıçrayış deyil. Bu, geosiyasi sıfırlamadır. Bu, Türkiyənin təkcə güclə hərəkət etmək deyil, həm də müasir siyasi sistem kimi inkişaf etmək iqtidarında olduğunu nümayiş etdirir. Bölgədəki bir çox qonşularından fərqli olaraq, Ankara özünəməxsus siyasi mədəniyyət nümayiş etdirir: hərbi potensialını itirmədən silahlı münaqişələri siyasi proseslərə çevirmək bacarığı, ondan təmkinlə və strateji istifadə olunur. Bu, zorakılığın əsas idarəetmə aləti olaraq qaldığı ölkələrə deyil, öz məntiqi və strukturuna görə Aİ və ABŞ-a yaxınlaşan Türkiyəni keyfiyyətcə geosiyasi oyunçu kimi fərqləndirir.

Türkiyə mahiyyət etibarilə ciddi hərbi potensiala malik olanlar arasında siyasi cəhətdən ən çevik, eyni zamanda NATO ruhunda strateji düşüncəni saxlayanlar arasında isə hərbi cəhətdən ən hazırlıqlı ölkədir.