Rial düşdükcə...

İran milli valyutanın ucuzlaşması fonunda yeni tətillər və etirazlar dalğası yaşayır. Təqaüdçülər və çörəkçilər, polad şirkətləri və müxtəlif fabriklərdən olan işçi qrupların həmkarlar ittifaqı maaşların ödənilməməsinə və pis iş şəraitinə qarşı tətil keçirirlər. İnsanlar “Suriyanı tərk edin, problemlərimizi həll edin!” kimi şüarlar səsləndirirlər.

Iran International xəbər verir ki, İran bazar günü daha bir gündəlik etiraz və tətil dalğasının şahidi oldu, çünki onun valyutası “batıb”, sadə insanlar minimum ehtiyaclarını necə ödəyəcəklərini bilmirlər.

Çörəkçilər Tehranda etiraz mitinqi keçirdilər, cənub-qərbi Xuzistan əyalətindəki Haft-Tappeh Şəkər qamışı kompleksinin işçiləri, Esfahan Steel Company və əksər neft və qaz şirkətlərinin yerləşdiyi bir sıra cənub şəhərlərində işçilər tətil edirlər. Polad şirkətinin şənbə günü başlayan tətili zamanı təhlükəsizlik qüvvələri etirazçı işçiləri dağıtmaq üçün su şırnaqlarından istifadə edib, lakin onlar yenidən toplanıblar. Esfahan Steel Company-nin işi dayanıb. Farsca “Zob Ahan” adlanan şirkət birbaşa ölkənin Sənaye və Mədən Nazirliyi tərəfindən idarə olunur və İranın üçüncü ən böyük polad istehsalçısıdır və tikinti üçün polad istehsal edən ən böyük zavoddur.

Şirkətin bəzi təqaüdçüləri də bazar günü şirkətin pensiyaçılar fondunun binası qarşısına toplaşıblar. Əyalətin paytaxtı Əhvazda keçirilən mitinqdən sosial şəbəkələrdə yayılan videolarda insanların “Suriyanı tərk edin, problemlərimizi həll edin!” kimi şüarlar səsləndirdiyi eşidilir.

Neftlə zəngin olan vilayətin Şuş, Şuştər, Dezful kimi bəzi digər şəhərlərində, eləcə də mərkəzi Kirman şəhərində təqaüdçülər mitinqlər keçirib, şüarlar səsləndiriblər. Hətta İraq-İran müharibəsinin veteranları da bazar günü toplantı keçirərək vaxtı keçmiş pensiyalarını istəyiblər.

Son günlərdə sürətlə enən rial bazar günü dəyərini bir az da itirərək ABŞ dollarına nisbətdə 600.000-dən yuxarı qalxıb. Rialın şənbə günü 575 000-ə düşməsi İranın bir sıra böyük bazarlarında xaosu daha da gücləndirib və bir çox biznesi dayanmağa yaxın vəziyyətə salıb.

Şənbə günü hökumətin dollar üçün rəsmi məzənnəsinin 420 000-dən çox olması çox az məna kəsb edirdi. Bu məzənnə ilə xarici valyuta azdır, bu isə alıcıları qara bazara sürükləyir və bu, İran Mərkəzi Bankının devalvasiyanı yavaşlatmaq üçün bazar günü böyük məbləğdə vəsait qoyması barədə fərziyyələrə səbəb olub.

Bununla belə, hökumət həm də bazarda böyük dəyişikliklər etmək iqtidarında deyil, çünki özü də nağd pula ehtiyac duyur, xarici işlər naziri Hüseyin Əmir Abdollahianı qonşu ölkələrə göndərir ki, onlar vasitəsilə xarici valyutanın axması yollarını tapsın.

İraqdan məlumatlı bir mənbə bildirib ki, Əmir Abdollahianın Bağdada son səfəri qonşu ölkədən valyuta axınının saxlanması yollarına yönəlib. Vaşinqton İraqa dollar köçürmələrinə yeni məhdudiyyətlər qoyub, çünki ərəb ölkəsinin bank rəsmiləri İran və Suriyaya pul göndərməklə çirkli pulların yuyulmasının geniş yayıldığını düşünürlər. 

“Iran International” bəzi mənbələrdən əldə etdiyi məlumata görə, İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun Qüds qüvvələri İrana neft və qaz ixracından əldə olunan gəlirləri geri götürmək üçün İslam Respublikası səfirliyi və “ört-basdır”la məşğul olan bir neçə şirkətlə əməkdaşlıq edərək rejim üçün çirkli pulları yuyur. “Yuyulma” şəbəkəsi xaricdə terror əməliyyatlarına rəhbərlik edən SEPAH-ın 400-cü Qüds Qüvvələrinin komandiri Həmed Abdollahinin nəzarəti altında idarə olunur. Onun ailə üzvlərindən bəziləri və keçmiş SEPAH rəsmisi Mahmud Həsəni-Zadə bu əməliyyatlarda çalışır. Bu ayın əvvəlində “Iran International“ məlumat əldə etmişdi ki, İslam Respublikası ağır maliyyə itkiləri ilə üzləşir, çünki onun bu qədər böyük məbləğdə pulu İraqda ABŞ-ın qoyduğu bank sanksiyası nəticəsində bloklanıb.

Rial düz beş il ərzində ABŞ dollarına nisbətdə 35 mindən 600 minə qədər ucuzlaşıb. Bu, rəsmi olaraq 50 faizdən çox olan çox yüksək inflyasiyaya gətirib çıxarıb ki, bu da on milyonlarla iranlını yoxsullaşdırıb. İranlı iqtisadçılar deyirlər ki, İranda iqtisadi xaosa səbəb olan ABŞ sanksiyalarının rolu böyük olub.