Rusiya-Azərbaycan münasibətləri FOTO

Son günlər Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətlər ictimai şəkildə yaxşılaşma mərhələsini yaşayır. Bu, coğrafi reallığı əks etdirir: hər iki ölkə eyni regionda yerləşir və bütün Qafqazda təhlükəsizliyin təmin edilməsi, ticarət və regional diplomatiya sahəsində çoxdan güclü qarşılıqlı asılılığa malikdir. Nəticədə biz Moskvanın Bakı ilə yaxınlaşma istiqamətində addımlar atdığını görürük – Bakının hökumətlərarası komissiyanın Həştərxanda iclasının keçirilməsinə razılıq verməsinə cavab olaraq, Moskva təbrik zəngləri və digər diqqət işarələri göndərdi.

Bu müsbət siqnallara baxmayaraq, münasibətlərdə gərginlik yaradan fundamental məsələlər həll olunmamış qalır. Əsas odur ki, Rusiya Azərbaycanı bərabərhüquqlu tərəfdaş kimi qəbul edir, yoxsa imperiya irsi əsasında münasibətlərə iyerarxik prizmadan yanaşmağa davam edir.

Bu sual həlledici əhəmiyyət kəsb edir: Azərbaycan üçün həqiqi tərəfdaşlıq o halda mümkündür ki, qərarların qəbulunda onun suverenliyi və müstəqilliyi, xüsusən də xarici siyasət, təhlükəsizlik və iqtisadi strategiya kimi sahələrdə tanınsın. Bu istiqamətdə atılan addım kimi Kreml 2024-cü ilin dekabrında Azərbaycan mülki təyyarəsinin vurulmasına görə məsuliyyətini etiraf etmək tələbini yerinə yetirməlidir.

Bu mühüm addımdan sonra Rusiya Azərbaycanın bərabər hüquqlarını tanımaqla həm Azərbaycanın özü, həm də digər postsovet ölkələri ilə strateji məsələlərin müzakirəsi üçün platforma yarada biləcək.

Bu kontekstdə Ukraynadakı müharibə Bakı üçün ciddi xəbərdarlıq rolunu oynayır. Azərbaycan “Ukrayna ssenarisi”nin öz regionunda və ya Mərkəzi Asiya və Şərqi Avropa kimi qonşu ərazilərdə təkrarlanmasının qarşısını almaq əzmindədir.

Rusiyanın öz təsir dairəsini saxlamaq üçün hərbi vasitələrdən istifadə etməyə hazır qüvvə kimi qəbul edilməsi hamı üçün ciddi problem olaraq qalır.

Bundan başqa, Azərbaycan (Gürcüstan və Ermənistanla birlikdə) Şərqi Avropa və Mərkəzi Asiya arasında körpü rolunu genişləndirməyə çalışır, özünü Orta Dəhlizin mərkəzində yerləşdirir. Bu iddialı layihə manevr imkanı və Türkiyə, ABŞ, Avropa İttifaqı, Çin və Mərkəzi Asiya respublikaları ilə güclü tərəfdaşlıq qurmaq bacarığı tələb edir. Rusiyanın bu prosesə əngəl törətmək və ya ona hakim olmaq cəhdi Azərbaycanın strateji baxışına birbaşa təhlükə kimi qəbul ediləcək.

Buna görə də Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin gələcəyi təkcə diplomatik yaxınlaşma jestlərindən deyil, həm də Rusiyanın Azərbaycanı tam müstəqil, öz müttəfiqliklərini və regional təşəbbüslərini yaratmaqda azad bir qurum kimi tanımaq istəyindən asılı olacaq. Bunun müqabilində Bakı və Moskva ən azı Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi çərçivəsində strateji əməkdaşlıq sahələrini saxlayacaq. Belə bir tanınma olmadan, ikitərəfli münasibətlərdə simvolik irəliləyişlərdən asılı olmayaraq, gərginlik səthin altında qalacaq.