Rusiya dünya silah bazarında yavaş-yavaş mövqelərini itirir

Rusiya Federasiyası silah ixracında ikinci yeri Fransaya uduzaraq dünyada üçüncü yeri tutdu - SIPRI

Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (SIPRI) bazar ertəsi dərc etdiyi hesabata görə, 2019-2023-cü illər ərzində ABŞ dünyanın ən böyük silah ixracatçıları arasında lider olaraq qalır, Rusiya isə Fransaya uduzaraq  üçüncü yeri tutub.

Hesabatda bildirilir ki, Rusiya silah ixracı əvvəlki beş illik dövrlə (2014-2018) müqayisədə 53% azalıb.

2019-cu ildə Rusiya 31 ölkəyə, 2023-cü ildə isə cəmi 12 ölkəyə əsas silah növləri ixrac edib. 2019-2023-cü illərdə Asiya ölkələri Rusiyanın ümumi silah ixracının 68%-ni, o cümlədən Hindistana 34%-ni, Çinə isə 21%-ni təşkil edib.

ABŞ-ın silah ixracı 17% artıb və onun ümumi qlobal silah ixracındakı payı 34%-dən 42%-ə yüksəlib. ABŞ 2019-cu ildən 2023-cü ilə qədər 107 ölkəyə əsas silah tədarük edib ki, bu da əvvəlki beş illik dövrdən və hər hansı digər silah ixracatçısından qat-qat artıqdır. Birləşmiş Ştatlar və Qərbi Avropa dövlətləri birlikdə 2014-2018-ci illərdəki 62%-dən 2019-2023-cü illərdə bütün silah ixracının 72%-ni təşkil edib.

SIPRI Silah Proqramının Direktoru Metyu Corc deyib: “ABŞ öz xarici siyasətinin mühüm aspekti kimi silah təchizatçısı kimi qlobal rolunu gücləndirərək, əvvəlkindən daha çox ölkəyə silah ixrac edib”.

Fransadan silah ixracı əvvəlki beş illik dövrlə müqayisədə 2019-23-cü illərdə 47% artıb. Fransa ilk dəfə Rusiyanı qabaqlayaraq ikinci ən böyük silah ixracatçısı oldu. Fransanın silah ixracının ən böyük payı (42%) Asiya və okean ölkələrinə, digər 34%-i isə Yaxın Şərq ölkələrinin payına düşüb. Fransanın silah ixracatının ən böyük alıcısı Hindistan olub, demək olar ki, 30%-ni təşkil edib. Fransanın silah ixracının artması əsasən Hindistan, Qətər və Misirə döyüş təyyarələrinin tədarükü ilə bağlı olub.

SIPRI tədqiqatçısı Katarina Cokiç deyib: "Fransa ixrac vasitəsilə müdafiə sənayesini gücləndirmək üçün güclü qlobal tələbdən istifadə edir. "Fransa döyüş təyyarələrini Avropadan kənarda satmaqda xüsusilə uğurlu olub".

ABŞ, Fransa və Rusiyadan sonra digər 10 ən böyük silah ixracatçısına gəlincə, onlardan ikisi ixracda artım müşahidə edib: İtaliya (+86%) və Cənubi Koreya (+12%), beş ölkə isə azalıb: Çin (- 5,3%, Almaniya (-14%), Böyük Britaniya (-14%), İspaniya (-3,3%) və İsrail (-25%).

2019-2023-cü illərdə Avropa dövlətləri tərəfindən silah idxalı 2014-2018-ci illərlə müqayisədə 94% çox olub. Ukrayna 2019-2023-cü illərdə ən böyük silah idxalçısı və 2022-ci ilin fevral ayından bəri ən azı 30 dövlətin Ukraynaya hərbi yardım kimi əsas silahlar verməsindən sonra dünyanın dördüncü ən böyük silah idxalçısı oldu.

2019-2023-cü illərdə ABŞ-a gedən Avropa silah idxalının 55%-i 2014-2018-ci illərdəki 35%-dən əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Bölgəyə növbəti ən böyük tədarükçülər idxalın müvafiq olaraq 6,4%-ni və 4,6%-ni təşkil edən Almaniya və Fransa olub.

SIPRI silah transferi proqramının baş elmi işçisi Peter Vezeman "800-ə yaxın döyüş təyyarəsi və hücum helikopteri də daxil olmaqla bir çox yüksək qiymətli silahların sifarişi ilə Avropadan silah idxalı yüksək səviyyədə qalacaq" deyib. "Son iki il ərzində Avropada hava hücumundan müdafiə sistemlərinə daha çox tələbat gördük”.

Silah tədarükündə ən böyük pay Asiyaya gedir, Hindistan dünyanın ən böyük silah idxalçısıdır. Ümumilikdə, 2019-2023-cü illərdə əsas silah növlərinin tədarükünün təxminən 37%-i Asiya və okean dövlətlərinin payına düşüb.