Si Cinpinin BRICS Sammitində iştirak etməməsi nə deməkdir?

Son illərin ən yüksək səviyyəli beynəlxalq tədbirlərindən biri olan 2025-ci ildə Rio-de-Janeyroda keçirilən BRICS-in sammitində Çin sədri Si Cinpinin gözlənilmədən iştirak etməməsi dünyanın diqqətini çəkib. Pekinin rəsmi izahatı adi idi: planlaşdırmada "xata" və “gözlənilməz daxili işlər” Baş nazir Li Qianqın iştirakını tələb edirdi. Lakin bu izahat diplomatik dairələrdə və analitiklər arasında geniş şəkildə tənqid olunub.

Bu da öz növbəsində Braziliyanın birinci xanımı Rozanjela Lula da Silvanın Pekinə rəsmi səfəri zamanı "TikTok"u tənqid etməsi və diplomatik protokolu pozması da daxil olmaqla çoxsaylı şayiələrə səbəb olub. Bəziləri Si Cinpinin yoxluğunu Braziliyaya incə diplomatik qınaq kimi şərh etdilər. Ancaq çinli müşahidəçilər arasında yayılan digər nəzəriyyələr daha dərin problemlərə işarə edir: Si ərazi daxilində mümkün nəzarəti itirə bilər. Hətta onun Çini tərk etməsinə qadağa qoyulması və partiyanın yuxarı eşelonlarında hakimiyyətin sülh yolu ilə keçidinin müzakirə olunduğuna dair təkliflər var.

2012-ci ildə hakimiyyətə gəldikdən sonra Si Çinin Mao və Den Syaopinqdən sonrakı siyasi sistemini xarakterizə edən kollektiv liderlik modelini ləğv etdi.

Si Cinpin həmçinin ABŞ-la münasibətləri gərginləşdirən, Çinin Asiyada mövqeyini sərtləşdirən və hətta ehtimal edilən tərəfdaşları arasında da şübhələr yaradan xarici siyasətin memarı olub. Pekində bəziləri üçün bu, niyyətlərinin əksinə olaraq, Çinin qlobal liderlik şanslarını zəiflədən həddən artıq strateji bir addımdır.

Sinin sammitdə olmaması artıq “gizli” oyunçu sayılan Çinin gələcək kursuna qeyri-müəyyənlik əlavə edir. Bunun kollektiv idarəetmə modelinin başlanğıcı olub-olmaması, yoxsa xarici və daxili siyasi vəziyyətin pisləşdiyi bir şəraitdə Si Çinpinin tənqiddən yayınmasına imkan verən taktiki bir addım olub-olmaması hələ də məlum deyil. İqtisadi inkişafın ləngiməsi, tikinti sektorunda böhran, kapitalın qaçması və artan ictimai narazılıq şəraitində Çin Kommunist Partiyasının rəhbərliyinin daxili dinamikası onun xarici siyasəti qədər mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Bunun kollektiv liderliyə qayıdışın başlanğıcı, yoxsa Si tərəfindən ehtiyatlı manevr olması açıq sual olaraq qalır. Amma dünya bunu diqqətlə izləyir.