Türkiyə Respublikasının 102 yaşı tamam olur

Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Qazi Mustafa Kamal Atatürkün 19 may 1919-cu ildə Samsuna enişi ilə alovlanan müstəqillik alovu türk millətinin apardığı böyük mübarizə sayəsində heç vaxt sönmədi.

23 aprel 1920-ci ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisinin açılışı ilə türk millətinin həyatında yeni bir dövr başlayır. Xalqın nümayəndələrindən ibarət Türkiyə Böyük Millət Məclisinin üzərində heç bir gücün olmadığı ortaya çıxır.

İstiqlaliyyət müharibəsinin uğurla başa çatmasından sonra, 24 iyul 1923-cü ildə imzalanmış Lozanna müqaviləsi ilə yeni Türkiyə dövlətinin mövcudluğu rəsmi olaraq tanınır.

Türkiyə Böyük Millət Məclisinin ikinci dövrünün çağırılmasından iki ay sonra, 13 oktyabr 1923-cü ildə Ankara Türkiyə hökumətinin mərkəzi oldu. Artıq mövcud rejimin adını dəqiq müəyyənləşdirməyin və yeni prezidenti seçməyin vaxtı gəlmişdi.

Həmin gecə Mustafa Kamal Paşa və İsmət Paşa 1921-ci il Konstitusiyasının bir neçə maddəsində dəyişiklik edən qanun layihəsi hazırladılar.

Türkiyə Böyük Millət Məclisində "Türkiyə dövlətinin idarəetmə forması Cümhuriyyətdir" müddəasını özündə ehtiva edən qanun layihəsi ilə bağlı çıxışlardan sonra saat 20:30-da iştirak edən 158 üzvün hamısının səsi ilə Cümhuriyyət bəyannaməsi təsdiq edildi. Cümhuriyyət bəyannaməsi "Yaşasın Cümhuriyyət!" şüarları və alqışlarla qarşılandı.

Beləliklə, yeni dövlətin idarəetmə forması açıq şəkildə müəyyən edildi. Cümhuriyyətin elan edilməsi ilə "Suverenlik qeyd-şərtsiz millətə məxsusdur" prinsipi artıq dövlət idarəçiliyində ən aydın şəkildə müəyyən edildi.

Daha sonra prezident seçkiləri başladı. Gizli səsvermədə bütün 158 millət vəkilinin səsini alan Qazi Mustafa Kamal Atatürk Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən yeni Türkiyə dövlətinin ilk prezidenti seçildi. Daha sonra Atatürk kürsüyə qalxdı və çıxışını "Türkiyə Respublikası xoşbəxt, uğurlu və qalib gələcək" sözləri ilə başa vurdu.

Beləliklə, dövlətin adı və rejimi ilə bağlı müzakirələrə son qoyuldu və prezidentlik məsələsi həll edildi. Hökumətin formalaşdırılması üsulu yenidən quruldu.

Müvafiq olaraq, prezident baş naziri təyin edir, baş nazir isə nazirlərini seçib təsdiq üçün prezidentə təqdim edirdi. Bu idarəetmə sistemi parlament sistemindən parlament sisteminə keçidi təmin etdi. Türk xalqı Cümhuriyyətin elan edilməsini 29 oktyabr gecəsi və 30 oktyabr günü qeyd etdi.

26 oktyabr 1924-cü ildə verilən fərmanla elanın 101 top salamı və digər tədbirlərlə qeyd edilməsi qərara alındı.

Bu bayram 1925-ci ildən "Milli Bayram" kimi qeyd olunur.