Yaxın Şərq müharibəsinin bir ili tamam olur

Yaxın Şərqdə milyonlarla insan dram və zorakı ölüm olmadan təhlükəsiz, sakit həyat arzusundadır. Son müharibə ili bir daha göstərdi ki, dərin siyasi, strateji və dini çatışmazlıqlar aradan qaldırıldığı halda, sülh arzuları gerçəkləşə bilməz. Müharibə bir daha Yaxın Şərqin siyasətini yenidən formalaşdırır.

HƏMAS-ın hücumu bir əsrdən çox davam edən həll olunmamış münaqişədən "çıxdı". HƏMAS sərhədi keçdikdən sonra israillilərin əziyyət çəkdiyi ən dəhşətli günü yaşatdı.

Əksəriyyəti mülki İsrail vətəndaşları olmaqla 1200-ə yaxın insan həlak olub. İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu ABŞ Prezidenti Co Baydenə zəng edərək, “Biz dövlətin tarixində Holokostdan bəri heç vaxt belə vəhşilik görməmişik” deyib. İsrail HƏMAS-ın hücumlarını öz varlığına təhdid hesab edirdi.

O vaxtdan bəri İsrail Qəzzada fələstinlilərin başına çoxlu dəhşətli günlər yaşatdı. HƏMAS-ın idarə etdiyi səhiyyə nazirliyinin məlumatına görə, əksəriyyəti mülki şəxslər olmaqla 42 minə yaxın insan həlak olub. Qəzzanın çox hissəsi xarabalığa çevrilib. Fələstinlilər İsraili soyqırımda ittiham edirlər.

HƏMAS-ın hücuma keçməsindən 12 ay sonra Yaxın Şərq daha da dəhşətli, dağıdıcı müharibənin astanasındadır.

Bir il fərziyyələri və illüziyaları yox etdi. Bunlardan biri Benyamin Netanyahunun Fələstin məsələsini onların öz müqəddəratını təyin etmə tələblərinə güzəştə getmədən idarə edə biləcəyinə inanmasıdır.

ABŞ və Böyük Britaniya liderləri və digərləri, Netanyahunun bütün siyasi həyatı boyu İsraillə yanaşı Fələstin dövlətinə qarşı çıxmasına baxmayaraq, müharibəni bitirmək üçün birini qəbul etməyə birtəhər inandıra biləcəyinə inandırdılar.

Netanyahunun imtinası İsrail daxilində fələstinlilərə, eləcə də öz ideologiyasına demək olar ki, universal inamsızlığı əks etdirirdi. Bu, həm də Amerikanın iddialı sülh planına zərbə vurdu.

 Prezident Baydenin "Böyük sövdələşməsi" Israilin Fələstin müstəqilliyinin verilməsi qarşılığında ən nüfuzlu islam ölkəsi olan Səudiyyə Ərəbistanının tam diplomatik tanınmasını gözləyirdi. Səudiyyəlilər ABŞ-ın təhlükəsizlik paktı ilə mükafatlandırılacaqlar.

Bayden planı ilk maneəyə düşdü. Netanyahu fevral ayında dövlətçiliyin HƏMAS üçün “böyük mükafat” olacağını söylədi. Onun kabinetindəki ultra-millətçi ekstremistlərdən biri olan Bezalel Smotriç bunun İsrail üçün “ekzistensial təhlükə” olacağını söylədi.

HƏMAS lideri Yəhya Sinvarın sağ olduğu güman edilirdi, Qəzzada haradasa öz illüziyaları var idi. Bir il əvvəl o, İranın "müqavimət oxu"nun qalan hissəsinin İsraili şikəst etmək üçün müharibəyə tam güclə qoşulacağına ümid edirdi. O, səhv edirdi.

Sinvar oktyabrın 7-də İsrailə hücum planlarını o qədər gizli saxladı ki, düşmənini təəccübləndirdi. Özü də bəzilərini təəccübləndirdi. Diplomatik mənbələr BBC-yə bildiriblər ki, Sinvar planlarını öz təşkilatının Qətərdəki sürgündəki siyasi rəhbərliyi ilə belə bölüşməmiş ola bilər. Bir mənbə bildirib ki, onlar asanlıqla eşidilə bilən açıq xətlərdə danışaraq, çox zəif təhlükəsizlik protokollarına sahib idilər.

İran daha geniş müharibə istəmədiyini açıq şəkildə bildirmişdi, çünki İsrail Qəzzanı işğal etmiş və prezident Bayden Amerika aviadaşıyıcılarının hücum qruplarına İsraili qorumaq üçün yaxınlaşmağı əmr etmişdi.

Bunun əvəzində Həsən Nəsrullah və onun dostu və müttəfiqi, İranın ali lideri Ayətullah Əli Xamenei İsrailin şimal sərhədinə raket zərbələri endirməklə məhdudlaşdılar və bunun Qəzzada atəşkəsə qədər davam edəcəyini söylədilər. Hədəflər əsasən hərbi idi, lakin İsrail 60 mindən çox insanı sərhəddən uzaqlaşdırdı. İsrailin cavab zərbəsi ilə insanlar Livandan qaçmalı oldu.

İsrail "Hizbullah" ilə qeyri-müəyyən bir müharibəyə dözməyəcəyini açıq şəkildə bildirdi - Israil "Hizbullah"la müddətsiz müharibəyə dözməyəcəyini açıqladı. Buna baxmayaraq, Israil "Hizbullah"ın əvvəlki müharibələrdə nəhəng döyüş nailiyyətləri və Iranın verdiyi raket arsenalının qarşısını alacaqdı.

Sentyabrda İsrail hücuma keçdi. İsrail Müdafiə Qüvvələrinin (IDF) və Mossad casus agentliyinin yüksək rütbələrindən kənarda heç kim İranın ən güclü müttəfiqinə bu qədər böyük ziyanın bu qədər tez veriləcəyinə inanmırdı.

İsrail uzaqdan peycerləri və radioları partlatdı, "Hizbullah"ın kommunikasiyalarını məhv etdi və liderlərini öldürdü. Müasir müharibədə ən intensiv bombalama kampaniyalarından birini başlatdı. İlk gündə İsrail çoxlu mülki vətəndaş da daxil olmaqla 600-ə yaxın livanlı öldürdü.

Hücum İranın müttəfiqlər şəbəkəsinin İsraili çəkindirmək və qorxutmaq strategiyasını möhkəmləndirdiyinə dair inamında böyük bir boşluq yaratdı. Əsas məqam sentyabrın 27-də, "Hizbullah" lideri Həsən Nəsrullahın və onun yaxınlarının, o cümlədən hərçbçilərin ölümü ilə nəticələnən Beyrutun cənub ətrafına böyük hava zərbəsi ilə gəldi. Nəsrullah İranın “müqavimət oxunun”, onun qeyri-rəsmi ittifaqının və müttəfiqlərindən ibarət müdafiə şəbəkəsinin mühüm hissəsi idi.

İsrail daha böyük bir miqyasda sərhəd müharibəyə keçdi. Strateji niyyət "Hizbullah"ı atəşi dayandırmağa və sərhəddən geri çəkilməyə məcbur etmək idisə, bu, uğursuz oldu. Hücum və Livanın cənubunun işğalı İranı çəkindirmədi.

Görünür, İran belə qənaətə gəlib ki, onun daha geniş müharibə riski ilə bağlı açıq istəksizliyi İsraili daha sərt addım atmağa sövq edir. Cavab zərbəsi riskli idi və İsrailə cavab təmin edildi - oktyabrın 1-də İran ballistik raketlərlə İsrailə hücum etdi...