Yeni dünya, türk dövlətləri və yeni strategiyalar

Biz tez-tez "yeni dünya" haqqında danışırıq!

Döyüşlər, kanallar, dəhlizlər və paylaşma...

Təəssüf ki, bunlar yeni dünya üçün əvəzolunmaz oldu.

Başqa sözlə, Ukrayna ilə üzə çıxan paylaşma savaşının regional deyil, qlobal məna daşıdığını getdikcə daha aydın görə bilərik.

Qəzzadakı zülmün, onu törədənlərin, tamaşaçı qismində dayananların son məqsədləri var və biz bu məqsədlərin kölgəsində qalmamaq üçün öz “milli siyasətlərimizi” istehsal etməkdən məsuluq.

“Türk dünyası” adlı əsas mövzu artıq təkcə emosional ritorika daşımır.

Həm də təkcə şairlərin, yazıçıların, ziyalıların idealı və mövzusu deyil.

Türk dövlətləri yeni dünyanın qurulmasında ciddi aktordur.

Türkiyənin xarici siyasətinin mərkəzində Türk Dövlətləri başlıqlı əsas mövzu yer alır. Bu, çox vacib addımdır, lakin bir tərəfdən bu məsələ Böyük Britaniya və ABŞ mərkəzli siyasi zehnin radarında, digər tərəfdən isə Rusiya və Çinin maraq mərkəzindədir...

Hazırda regionda əsas nüfuzlu güc Rusiyadır. Türkiyə getdikcə ciddi bir ox olmağa can atır.

Və təbii ki, Türkiyə uğurludur!

Deyəsən, o, son hərəkətləri ilə xeyli yol qət edib.

Amma real-siyasət də bizə fərqli faktlar deyir.

Qafqaz və Mərkəzi Asiya çoxqütblü dünyanın qurulmasında mühüm həlqədir.

Bu çevrəni dərinləşdirmək üçün hadisələrə təsirini artırmaq lazımdır.

İqtisadi əməkdaşlıq və rifah bu işdə əvəzolunmaz məsələlərdir.

Türkiyə cazibə mərkəzidir və bu həmişə arzu edilir.

Ola bilsin ki, məsələni ancaq hökumətlərarası münasibətlər rejimində yaşatmaq mümkün olsun, ancaq dərin iz buraxmaq üçün onu ictimaiyyətə çatdırmaq lazımdır.

Türkiyədə əcnəbi yaşayış icazələrinə qoyulan məhdudiyyətlərin artması Türkiyə dövlətlərindən olan vətəndaşlara da öz əksini tapır. Bu, ciddi sual işarələri yaradır.

Bəli, heç bir dövlət qeyri-qanuni miqrasiyaya icazə vermir və verməməlidir, amma burada uzunmüddətli perspektivdə yarana biləcək problemlərdir. Biz bunu nəzərdən qaçırmamalıyıq.

Türkiyədə yaşamaq icazələri sərtləşdikcə Rusiya Türk dövlətlərindən işləmək üçün gələnlərin yeni cazibə mərkəzinə çevrilməyə başladı.

Əslində bu yeni sahə deyil. Onsuz da Rusiya Türküstan coğrafiyası xalqının hər zaman çörək verəni olub və indi də elədir.

Türkiyənin verdiyi geniş imkanlar daralmağa başladıqca türk dövlətlərinin yenidən Rusiyaya üz tutması təbii nəticə kimi qiymətləndirilməlidir.

Orta Asiya və Qafqazda təkcə neftlə zəngin insanlar yaşamır, zəngin oliqarxlardan başqa, orta və aşağı təbəqə də var. Və şərtlər yalnız zənginlərin Türkiyəyə gəlməsi üçün uyğundursa və orta və aşağı təbəqə üçün məhdudiyyətlər varsa, əsas maya olan bu təbəqə hansı istiqamətdə inkişaf edəcək? Gələcək siyasətin tonunu müəyyən edir.

Türk dövlətlərindəki rifah və sosial ədalət daha geniş ictimaiyyətə çatdırılmasa, bu, gələcəkdə problemlər yaradacaq.

Qazaxıstan bu problemi həll etmək üçün daha ağıllı siyasətlər hazırlayır.

Bunu populyarlaşdırmaq baxımından “Türkiyə ilham verə bilər”.

İnsanlar həm də demokratiya, hüquq, ədalət və rifah məsələlərində daha çox uğur görmək istəyirlər.

Rusiya cəmiyyətində “qeyri-qanuni miqrasiya” məsələsinə, xüsusən də Mərkəzi Asiyadan gələnlərə qarşı da məsafə və tənqid var.

Amma digər tərəfdən, dövlət sessiyalarını asanlaşdıran üsullardan da istifadə edir.

Hətta vətəndaşlıq məsələsi də asanlaşdırılıb.

İngiltərə həmişə “İpək Yolu xətti” ilə maraqlanıb.

İndi İsrail həmin coğrafiyada “təqibçidir”.

Sonrakı yerdə İran, Çin və digərləri...

Bu reallığı nəzərə alan türk dövlətləri Rusiya və Türkiyə oxuna uyğundur.

Təbii ki, varlıların pullarının Londonda və digər Qərb şəhərlərində gizləndiyini bilmirik!

Deməli, coğrafiyanı təhlil edərkən bütün tarazlıqları nəzərə almalıyıq.

Türkiyənin türk dövlətləri ilə yeni strategiyaları yeni dünya motivasiyasından daha həssas təməllərə söykənməlidir.

Burada ən mühüm məsələ cəmiyyətlərin bir-birinə inteqrasiyasıdır. Mental fərqlər, ənənələr, siyasət aparma üsulları ayrı-ayrı əsas mövzulardır.

Ona görə də yaxın əsrdə üzərimizə düşən mühüm məsələ türk dövlətləri ilə bağlı yeni proyeksiyamız olmalıdır.

Türk dövlətləri ilə münasibətlərin xalqın gözləntiləri nəzərə alınmaqla qurulması vacibdir.

Əgər biznes yalnız zəngin iş adamları, məmurlar və ya oliqarxiya ilə aparılırsa, buna maraqların ittifaqı deyilir.

Qardaş ittifaqı üçün müxtəlif motivasiyalar da lazımdır.