Almatı Bəyannaməsi

Sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov 1991-ci ildə imzalanan Almatı Bəyannaməsində Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın iddia etdiyi “Ermənistan modeli”nin (sərhədlərlə bağlı) olmadığını bildirib.

T.Zülfüqarovun bu açıqlaması və ümumiyyətlə sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyasında Almatı Bəyannaməsinə əsaslanma səbəbindən bu sənəd bir daha gündəmə gəlib.

Almatı Bəyannaməsini kimlər və nə vaxt imzalayıb?

Almatı Bəyannaməsi 21 dekabr 1991-ci ildə prezidentlərin Alma-Ata (o vaxt şəhər bu cür adlanırdı – red.) görüşündə imzalanıb.

Sənədi Azərbaycan (Ayaz Mütəllibov - prezident), Ermənistan (Levon Ter-Petrosyan - prezident), Belarus (Stanislav Şuşkeviç - Ali Sovetinin sədri), Qazaxıstan (Nursultan Nazarbayev - prezident), Qırğızıstan (Əsgər Akayev - prezident), Moldova (Mirça Snequr - prezident), Rusiya (Boris Yeltsin - prezident), Tacikistan (Rahmon Nəbiyev - prezident), Türkmənistan (Saparmurat Niyazov - prezident), Özbəkistan (İslam Kərimov - prezident), Ukrayna (Leonid Kravçuk - prezident) imzalayıb.

Almatı Bəyanaməsi – Mətn

Azərbaycan Respublikası, Ermənistan Respublikası, Belarus Respublikası, Qazaxıstan Respublikası, Qırğızıstan Respublikası, Moldova Respublikası, Rusiya Federasiyası, Tacikistan Respublikası, Türkmənistan, Özbəkistan Respublikası və Ukrayna münasibətləri dövlət suverenliyi və bərabərliyinə, öz müqəddəratını təyin etmək üçün ayrılmaz hüquqa, bərabərlik və daxili işlərə qarışmama prinsiplərinə, qarşılıqlı tanınma və hörmət əsasında inkişaf edəcək demokratik hüquqi dövlətlər qurmağa səy göstərmək, gücdən istifadə və güc təhdidi, iqtisadi və hər hansı digər təzyiq üsulları, mübahisələrin sülh yolu ilə həlli, insan hüquq və azadlıqlarına, o cümlədən milli azlıqların hüquqlarına hörmət, öhdəliklərin və beynəlxalq münasibətlərin digər hamılıqla tanınmış prinsip və normalarının vicdanla yerinə yetirilməsi;

- bir-birinin ərazi bütövlüyünü və mövcud sərhədlərin toxunulmazlığını tanımaq və hörmət etmək;

- dərin tarixi köklərə malik dostluq, mehriban qonşuluq və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq münasibətlərinin möhkəmləndirilməsinin xalqların köklü maraqlarına cavab verdiyini, sülh və təhlükəsizlik işinə xidmət etdiyini nəzərə alaraq;

- vətəndaş sülhünün və millətlərarası harmoniyanın qorunması üçün öz məsuliyyətini dərk edərək;

Müstəqil Dövlətlər Birliyinin yaradılması haqqında Sazişin məqsəd və prinsiplərinə sadiq qalaraq,

aşağıdakıları bəyan edir:

Birlik üzvləri arasında qarşılıqlı fəaliyyət paritet əsasda formalaşan koordinasiya institutları vasitəsilə bərabərlik prinsipi əsasında həyata keçiriləcək və nə dövlət, nə də dövlətlərüstü qurum olmayan Birlik üzvləri arasında müqavilələrlə müəyyən edilmiş qaydada fəaliyyət göstərəcək.

Beynəlxalq strateji sabitliyin və təhlükəsizliyin təmin edilməsi məqsədilə strateji hərbi qüvvələrin vahid komandanlığı və nüvə silahlarına vahid nəzarət təmin ediləcək; tərəflər bir-birinin nüvəsiz və (və ya) neytral dövlət statusuna nail olmaq istəyinə hörmətlə yanaşacaqlar.

Müstəqil Dövlətlər Birliyi keçmiş SSRİ-nin üzvü olan dövlətlərin, habelə Birliyin məqsəd və prinsiplərini bölüşən digər dövlətlərin ona qoşulması üçün onun bütün iştirakçılarının razılığı ilə açıqdır.

Ümumi iqtisadi məkanın, Ümumavropa və Avrasiya bazarlarının formalaşması və inkişafı sahəsində əməkdaşlığa sadiqlik təsdiqlənir.

Müstəqil Dövlətlər Birliyinin yaranması ilə Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının mövcudluğu dayandırılır. Birliyə üzv dövlətlər öz konstitusiya prosedurlarına uyğun olaraq keçmiş SSRİ-nin müqavilə və sazişlərindən irəli gələn beynəlxalq öhdəliklərin yerinə yetirilməsinə təminat verirlər.

Birliyə üzv dövlətlər bu Bəyannamənin prinsiplərinə ciddi riayət etməyi öhdələrinə götürürlər.

Zəruri qeyd

Almatı Bəyannaməsini pozan Ermənistan olub. Məhz bu bəyannamənin imzalanmasından sonra Azərbaycana hücumlarını artıran Ermənistan dinc əhaliyə qarşı bir neçə soyqırım, o cümlədən Xocalı qətliamını törədib, ardınca Şuşa və Laçını işğal edib, bununla da kifayətlənməyərək, keçmiş Dağlıq Qarabağın ətrafındakı 7 rayonu işğal edib, 30 il müddətində ərazilərimizi səhralığa çevirib, yalnız Qarabağdan 800 minə yaxın insanı didərgin salıb.

Həmçinin Almatı Bəyannaməsində hətta keçmiş sovet respublikalarının əraziləri haqda da bənd yoxdur, sərhədlərin necə və hansı prinsiplə müəyyənləşməsi qeyd edilməyib.

Bu baxımdan Almatı Bəyannaməsi əsasında sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi kimi Ermənistanın siyasi məntiqi anlaşılmır.