Danışıqlar prosesində fasilə nəyə gətirib çıxaracaq?

Bakı ilə İrəvan arasında danışıqlar yolunda fasilə yaranıb. Həm Azərbaycan, həm Ermənistan, həm də Aİ, Rusiya və ABŞ-ın təmsil etdiyi vasitəçilər yeni reallığı həzm edir və öz yanaşmalarını müvafiq təşəbbüslərə uyğunlaşdırırlar.

Fransanın təzyiqi altında olan Aİ birtərəfli, ermənipərəst yanaşmasını dərhal təmin edə bilmədi. Azərbaycan nümayiş etdirir ki, yanaşmalar dəyişdirilməlidir, bunsuz Brüssel formatının effektivliyi şübhə altında qalır.

Rusiya Qarabağ ermənilərinin hərbi xuntası timsalında təsir rıçaqlarını itirib və indi qalan resurslardan istifadə edərək Ermənistanın baş nazirinə Ermənistan ərazisində əlavə funksiya - rabitəyə nəzarət, rabitə vasitələrinə nəzarət etmək üçün təzyiq göstərməyə çalışır. Ermənistan-Azərbaycan sərhədində Ermənistan tərəfində konsolidasiya... O qədər də yaxşı nəticə vermir.

Yeri gəlmişkən, bu kontekstdə Rusiya tərəfinin Rusiya ilə Ermənistan arasında Roma statutunun müddəalarından yan keçmək üçün xüsusi razılaşmanı müzakirə etməkdən imtina etməsi, Ermənistana gələcəyi təqdirdə Rusiya Prezidentinin həbsinin mümkünsüzlüyünə dair mexanizm barədə razılığa gəlməli idi. Maraqlıdır ki, Putin Ermənistanla bağlı son açıqlamasında Ermənistana səfər edəcəyini bildirib. O da maraqlıdır, görəsən, xüsusi razılıq olmadığı halda Rusiya Prezidenti Ermənistana necə səfər edəcək, o zaman Paşinyan və digərləri nə edəcəklər?! Axı onlar həbs etməyəcəklər... və bununla da məhdud suverenliklərinə imza atacaqlar... Amma bunun üçün Putin İrəvana uçmalıdır... Gözləyək...

Vaşinqton platformasının resursları hələ də qalır, çünki o, Xarici İşlər Nazirliyi səviyyəsindədir və sülh müqaviləsinin mətni müzakirə olunur. Bununla belə, Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin Amerikanın Ermənistanın ərazi bütövlüyü və suverenliyini dəstəkləməyə yanaşmasını tənqid edən son açıqlaması Bakının Vaşinqtondan balanslı yanaşma axtardığını nümayiş etdirir. Buraxılışın mətni qeyri-ənənəvi sərt idi, bu da bizə belə qənaətə gəlməyə imkan verir ki, ABŞ “Qarabağ Azərbaycandır” demədikcə, Vaşinqton formatı baş tutmaya bilər...

Azərbaycan pauzadan istifadə edərək yeni təşəbbüslər formalaşdırır. Bakının ikitərəfli əsasda Tbilisidə görüşmək təklifində israrlı olması bütün vasitəçiləri naməlum vəziyyətdə qoyur. Bəli, vasitəçi ölkələrin paytaxtları buna açıq şəkildə qarşı çıxa bilməz, lakin narazılıq hiss olunur.

Fransa Azərbaycan və sülh prosesi üçün mütləq şər olaraq qalır. Fransa tərəfindən BMT Təhlükəsizlik Şurasındakı qətnamə layihəsi məhz bundan ibarətdir - bu, ikitərəfli formatın mümkünlüyünü alt-üst etmək, eləcə də ermənipərəstlik çərçivəsində Qərbin vasitəçiliyindən çıxmaq üçün açıq və ört-basdır edilməmiş təşəbbüsdür. Bu halda seçim İrəvanın, eləcə də Vaşinqtonun, Brüsselin və Berlinin ixtiyarındadır – Fransanın dağıdıcı təşəbbüsünə əməl etməyə davam etmək, yoxsa ondan uzaqlaşmaq... Azərbaycan diplomatiyası Qərb vasitəçiliyində Fransanı marginallaşdırmaq vəzifəsi qarşısındadır. Çətin işdir... Amma cəhd etməyə dəyər...

Azərbaycan nümayəndələrinin Ermənistan ərazisindən keçən Zəngəzur dəhlizi layihəsinin aktuallığını itirməsi ilə bağlı rəsmi açıqlamaları Azərbaycanın guya Ermənistan ərazisinin bir hissəsini ilhaq etməyə hazırlaşdığına dair qərb mediasının növbəti yalan məlumatını zərərsizləşdirmək cəhdidir. Bu bəyanat həm Ermənistan rəhbərliyini, həm də Qərb himayədarlarını sərsəmləşdirir. "Mimino" filmində olduğu kimi, bura sizin üçün Ermənistandır, əgər sizin üçün bu qədər əzizdirsə və "kolor"... istədiyiniz kimi rəngləyin... Əgər Gürcüstan və İrandan keçib ona yetişsəniz... Ermənistanda nə qədər istəsəniz toqquşun, lap bir-birinizin üz-gözünü əzin, amma Azərbaycanı qarışdırmayın.

Yeri gəlmişkən, bu bəyanat ABŞ və Avropada kök salmış azərbaycanlı müxalifət şərhçilərini də heyrətə salıb. Axı, onların kiçik dünyasında Azərbaycan Rusiya ilə birlikdə Paşinyanın demokratiya mayasını qırmaq istiqamətində hərəkət edir... amma məsələ burasındadır – bizi Ermənistan üzərindən kommunikasiyalar maraqlandırmır...

Pauza həftələr, aylar çəkə bilər... Nəticə əldə etmək üçün əsas odur ki, Azərbaycanın hələ də yaratmaqda olduğu yeni reallıqlara uyğun olaraq mümkün qədər çox ölkənin mövqeyini tənzimləmək lazımdır.