Etibarsız müttəfiq

Çətin ki, fransızların hansı etibarsız müttəfiq ola biləcəyini ingilislərdən yaxşı kimsə bilsin. Bu cür etibarsızlığa çoxlu nümunələr var.

Hələ XIX əsrin sonlarında Fransa-Prussiya müharibəsində məğlubiyyətdən sonra güclü Almaniyadan qorxan Fransa İngiltərə ilə yaxınlaşmağa başladı. Belə bir yaxınlaşma İngiltərə üçün də faydalı idi, çünki buna güclü Almaniya da müdaxilə edirdi. Buna baxmayaraq, İngiltərə ilə ittifaqın təcili ehtiyacına baxmayaraq, Fransa sonradan məlum olduğu kimi, Rusiyada dəmir yolu xətlərinin çəkilişini gizli şəkildə planlaşdırır və maliyyələşdirir. Marşrut Fransa ordusunun Baş Qərargahı tərəfindən planlaşdırılıb.

Məsələn, Fransa Orenburq-Daşkənd dəmir yolu xəttinin tikintisini maliyyələşdirdi. Rusiyanın özünün də bu yola ehtiyacı yox idi. Rusiyanın o vaxtkı maliyyə naziri Sergey Vitte iqtisadi cəhətdən məqsədəuyğun olmadığı üçün bu layihəyə qarşı çıxdı. Ancaq imperator israr etdi, çünki fransızlar çox böyük məbləğdə pul ayırdılar və buna baxmayaraq, yol çəkildi. Nə üçün? İngilislər Əfqanıstanda möhkəmlənməyə nail olsalar, Orta Asiyaya hücum etməmək üçün, çünki ruslar artıq Orenburq-Daşkənd dəmir yolu xətti boyunca qoşunları sürətlə köçürə biləcəklər. Beləliklə, Fransa İngiltərə ilə ittifaq quraraq, eyni zamanda Rusiyada eyni İngiltərəyə qarşı strateji infrastruktur yaratdı. Yeri gəlmişkən, Vitte haqlı çıxdı, bu dəmir yolu xətti Rusiyanın özünə heç bir fayda gətirmədi, əksinə, buna görə Rusiya yalnız itkilərlə üzləşdi. Bolşeviklərin ödəməkdən imtina etdiyi çar Rusiyasının xarici borclarının böyük hissəsi isə dəmiryol xətlərinin çəkilməsinə görə Fransadan götürülmüş borclar idi.

Və ya başqa misal. 1940-cı ildə Fransa Almaniyaya təslim oldu və onun ərazisində nasist Almaniyası ilə hər şeydə əməkdaşlıq edən faşist Vişi rejimi yaradıldı. Burada xatırlatmaq yerinə düşərdi ki, Birinci Dünya müharibəsi illərində almanların Parisi tutmasının qarşısını alaraq Fransanı xilas edən məhz Britaniya idi, çünki o vaxta qədər Fransa hökuməti artıq Bordoya qaçmışdı. İkinci Dünya müharibəsində ingilislər Fransanı xilas edə bilmədilər. Alman hücumu çox güclü və ildırım sürəti idi. Fransızlar bundan o qədər incidilər ki, sağ qalan donanmasının bir hissəsini İngilis komandanlığı altına köçürməkdən imtina etdilər. İngilislər fransız gəmilərinin Almaniya tərəfindən alınacağını əsaslı şəkildə güman edirdilər. İmtina aldıqlarından sonra ingilislər heç olmasa Fransız gəmilərini Aralıq dənizindən, xaricdə olan bir yerdə geri çəkməyi təklif etdilər. Lakin fransızlar buna getmədilər. Sonra ingilislər bu gəmiləri sadəcə olaraq Əlcəzairin Mers əl-Kabr limanında dəniz artilleriyasından vurdular ki, Almaniya onları almasın. O zaman artıq Almaniyaya təslim olmuş və onunla tam əməkdaşlıq edən fransızlar bunu İngiltərənin xəyanəti hesab edirdilər. Və 4 ildən sonra fransızlar bu iddia edilən xəyanətə görə ingilislərdən qisas almağa başladılar. Necə? Olduqca əclaflacasına. Təsəvvür edin, 1944-1945-ci illərdə ingilislər Fransanın azadlığı üçün döyüşür və ölürlər, fransızlar isə bu arada Britaniyanın Yaxın Şərqdəki mülklərində olan üsyançılara silah və pul verir ki, orada ingilis əsgərlərini öldürsünlər. İngilislər bu yaxınlarda həmin illərin materiallarını məxfilikdən çıxarıblar.

Odur ki, ermənilər Fransa ilə müttəfiqliyə ümidlərini tamamilə boş yerə aparırlar, bu, onlara yaxşı heç nə gətirməyəcək. Ermənilər növbəti dəfə istifadə olunacaq və atılacaq. Ermənilər üçün yeganə təminat Azərbaycan və Türkiyə ilə yaxşı münasibətlərdir.