Mülki əhalini qıranlara “müharibə əsiri” demək əxlaqsızlıqdı

Azərbaycan Prezidentinin xarici siyasət məsələləri üzrə müşaviri Hikmət Haçıyevin "Newsweek" jurnalında COP29 və ermənilərin destruktiv fəaliyyəti haqda məqaləsi dərc olunub. Məqaləni olduğu kimi tərcümə edib sizə təqdim edirik.

Azərbaycan: Planetimizi Xilas etmək üçün "COP29 atəşkəsi" elan etmək vaxtıdır 

Bir aydan sonra Azərbaycan iqlim maliyyəsi üzrə mühüm beynəlxalq razılaşmanın əldə oluna biləcəyinə dair nikbinlik hissi ilə dünyanın illik iqlim sammiti olan COP29-a ev sahibliyi edəcək. Dünya işlərinin təlatümlü vəziyyətinə baxmayaraq, planetimizin sağlamlığı ilə bağlı narahatlıqlar qlobal sabitlik, təhlükəsizlik və sülh məsələləri qədər yüksək yer tutur.

Bu birləşməyə görə Azərbaycan “COP atəşkəsi”nə çağırıb. Olimpiya atəşkəsi haqqında qədim ideyaya əsaslanaraq, bu, bizim hamımızın paylaşdığı planetdəki iqlim fövqəladə halının həlli yollarını müzakirə edərkən, ölkələrə qarşıdurmada fasilə müşahidə etmələrini xahiş edir. Bəziləri bunun həddindən artıq iddialı olduğunu hesab edə bilər. Bəlkə də. Lakin Bakıda keçirilən COP29 toplantısının özü atəşkəsin məhsulu olduqda - bəziləri buna inanasalar da - cəhd etməməyimiz səhv olardı.

Azərbaycanın COP-unda sülh və iqlim bir-birinə qarışıb – məhz ona görə ki, biz sülhə gedən yolda addımlayaraq tədbiri keçirmək hüququnu qazandıq. Keçən ilin sonlarında hələ də razılaşdırılmış ev sahibi ölkə yox idi. Növbə Şərqi Avropa ölkələrindən idi, lakin bir ölkə Aİ-nin istənilən üzvünə veto qoyacağını açıq şəkildə elan etmişdi; başqa bir qrup ölkə Rusiyaya veto qoymağa söz verdi; və 30 ildir ərazilərimizi işğal edən qonşumuz Ermənistan Azərbaycana veto qoyacağını bəyan etdi.

Məhz ölkələrimiz arasında ikitərəfli sülh danışıqları dalana dirəndi. Məhbusların mübadiləsinə dair tarixi razılaşma ilə yanaşı, həmin danışıqlarda Ermənistanın Azərbaycanın, Azərbaycan isə Ermənistanın Şərqi Avropa Qrupunun COP Bürosuna üzv olmaq təklifini dəstəkləməyə razı olduğunu gördü - bütün bunlar xoş niyyət naminə. Dekabrın 7-də Azərbaycan Prezident Administrasiyası ilə Ermənistanın Baş nazirlik aparatının növbəti birgə bəyanatı tarixi xarakter daşıdı və ölkələrimiz arasında dövlətlərarası münasibətlərin əsas prinsiplərini müəyyən etdi.

Bu ikitərəfli danışıqlar, şübhəsiz ki, beynəlxalq aktorların vasitəçiliyi ilə aparılan əvvəlki üç illik danışıqlardan daha çox bəhrə verdi, hətta ən yaxşı niyyətli olanlar da gündəmlə masaya oturduqda. Sərhədin delimitasiyası komissiyaları yaradılıb və artıq sərhədin müəyyən hissəsinin demarkasiyası həyata keçirilib. De-fakto sülh yerdə reallığa çevrilib. Sülh əlçatandır.

Yenə də yolumuzda böyük maneələr qalmaqdadır. Birincisi, Azərbaycanın Qarabağ bölgəsinin Ermənistana birləşdirilməsini tələb edən Ermənistan Konstitusiyasıdır. Bu konstitusiya revanşist iddiası əvvəllər də sülhə mane olub: 1996-cı ildə Ermənistanın o vaxtkı prezidenti ATƏT-in sammitində Ermənistan Konstitusiyasının Qarabağ Azərbaycan ərazisinin bir hissəsi kimi tanıyan beynəlxalq sənədin imzalanmasına icazə vermədiyini əsas gətirərək yekun bəyannaməni imzalamaqdan imtina edib...

İkincisi, biz həm də Fransa və digər Qərb dövlətləri tərəfindən Ermənistanın sülhə deyil, irredentizmin* canlanmasına xidmət edən intensiv hərbiləşdirilməsindən narahatıq. Eynilə, Azərbaycanın mülki əhalisinə qarşı amansız cinayətlər törədən səhra komandirlərini “müharibə əsiri” adlandırmaqla azadlığa buraxılmasını da əxlaqsızlıq hesab edirik.

Azərbaycanlılar və Cənubi Qafqazdakı hadisələri izləyənlər yaxşı bilirlər ki, bir neçə Ermənistan var: onun rəsmi hökuməti var, siyasi müxalifəti var, daha sonra erməni diasporu var. Müxalifət 1990-cı illərin ilk müharibəsini aparan və bu gün yenidən yeni münaqişəyə çağıran bir çox səhra komandirlərindən ibarətdir. Yaxşı maliyyələşən diasporda çoxdan qalmış əcdadları haqqında çəhrayı baxışları olan, azərbaycanlılara və ölkəmizə qarşı heç bir güzəştə getməyən etnik nifrətə malik olanlar var. Bəzən bu müxtəlif ermənilər birlikdə işləyirlər. Bəzən bir-biri ilə dalaşırlar.

Biz ancaq Ermənistan administrasiyası ilə danışıqlar apara bilərik. Lakin hamı Azərbaycana hücum etməkdə sərbəstdir və COP29 ərəfəsində onlar məhz bunu edirlər, məhz ona görə ki, dünyanın diqqəti ölkəmizə və bizim üçün kritik iqlim razılaşması əldə etmək şansına çevrildiyi andır.

Biz bilirik ki, COP-un əksər ev sahibləri bu sammitlərdən əvvəl geosiyasi rəqibləri tərəfindən mənfi təbliğatla qarşılaşırlar. Biz COP29-un fərqli olacağını gözləmirdik. Bununla belə, tənqidlə yalan arasında fərq var: Azərbaycanın beynəlxalq reputasiyamızı ləkələmək üçün COP-a ev sahibliyi etməsi – əslində bizim heç bir planımız olmadığı və ya heç vaxt COP keçirəcəyimizə inandığı halda; və ya Azərbaycanın neft və qaz sənayemizi pozacaq iqlim sazişini qəbul etməyəcəyini - faktiki olaraq biz artıq külək, su və günəş enerjisi ilə işləyən elektrik enerjisi ixracatçısına çevrildiyimiz bir halda.

Azərbaycan bu dəhşətli hücumları və daha çoxunu dəf edə bilər və dəf edəcək. Ətraf mühitimizə əhəmiyyət verən hər hansı bir ölkənin və ya qrupun iqlim gündəmindən geosiyasi mənfəət üçün istifadə etməsi məqbul olmamalıdır. Erməni lobbisi bu məqsədlə COP-dan sui-istifadə etdikdə regional sülhə mane olurlar.

Onlar hamımızı narahat edən fövqəladə iqlimlə bağlı danışıqları pozmağa çalışarkən Ermənistanın Azərbaycanla bölüşdüyü təbii dünyaya çox az qayğı göstərirlər.

Azərbaycan "COP atəşkəsi" çağırışımızdan yayınmayacaq və biz müharibədən sonra öyrəndiyimiz bütün danışıqlar təcrübəmizdən regionumuzda sülh və tərəfdaşlıq və dünya üçün iqlim sazişi axtarmaq üçün istifadə etmək niyyətindəyik. Azərbaycanın dostu da, düşməni də olsan, bütün bəşəriyyət ümid etsin ki, yolumuz açıq, külək isə arxamızda olacaq.

Hikmət Hacıyev Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xarici siyasət məsələləri üzrə müşaviridir.

* - İrredentizm (italyancadan irredento “geri alınmamış; geri alınmamış”) bir dövlətin hökumətinin, partiyasının, hərəkatının, ayrı-ayrı sosial qruplarının və ya ayrı-ayrı şəxslərin öz yurisdiksiyasının başqa dövlətlərin hesabına ərazisini və əhalisini artırmaq siyasəti, meyli və niyyətləridir.