Formatlar arasında qalan Paşinyan...

Paşinyanın mayın 9-da Moskvada keçirilən paradda iştirakı göstərir ki, İrəvanda nə desələr də, Ermənistanın Rusiya ilə institusional əlaqəsi aradan qalxmayıb. 90-cı illərin ortalarından olah bu asılılığın əsasında Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzkar və işğalçılıq siyasətini dəstəklədiyinə görə Rusiyanın xeyrinə öz suverenliyindən könüllü imtina durur. “Artsaxsız Ermənistan olmayacaq” saxta postulatı Ermənistanın Rusiyadan asılılığını saxlamaq üçün ideoloji əsas təşkil edir.

Danışıqların dinamikası “X saatını” – qərar qəbul etmə anını yaxınlaşdırır. Paşinyanın 2020-ci il noyabrın 10-dan sonrakı strategiyası danışıqları dalana dirəmək, qərarın qəbulu anını qeyri-müəyyən müddətə təxirə salmaq, prosesə daha çox vasitəçi cəlb etməkdir. Əgər qərar qəbul etməyə gedirsinizsə, onda onun üçün əsas mövzularda qeyri-müəyyənlik elementi buraxın və bu müddət ərzində bu ölkələrin Azərbaycan və Türkiyə ilə ziddiyyətlərindən istifadə edərək ölkələrin dəstəyinə müraciət edin.

O, qismən buna nail oldu... Türkiyədə seçkilərə qədər bir dənə də olsun qərar verilməyib - Paşinyanın əsas ümidi Ərdoğanın məğlubiyyətidir. Bu strategiyanın həyata keçirilməsi üçün Ermənistan şərti sərhəddə strateji yüksəkliklərini itirib, Qarabağda subyektivliyi hər rüb azalır, Ermənistanın təhlükəsizliyi gözləmə rejimindədir...

Bu müddət ərzində Azərbaycan bütün danışıqlar platformalarında Ermənistanı sıxışdırıb. Əgər ötən ilin dekabrında Ermənistanın xarici işlər naziri Laçın yolunda ekoaksiyaya görə üçtərəfli formatda bir günlük görüş üçün Moskvaya getməkdən imtina etmişdisə, may ayında o, şərti sərhəddə keçid məntəqəsinin quraşdırılması barədə dörd günlük danışıqlar aparmaq üçün Vaşinqtona ikitərəfli görüşə gəlmişdi! Bu iki il yarım ərzində Azərbaycan nə Ermənistanın, nə də RSK-nın Qarabağda rahatlaşmasına imkan verir. Azərbaycan tərəfinin atdığı addımlar “Vardanyan layihəsi”ni, hətta RSK-nın başında general-polkovnikin olmasını belə mənasız etdi!

ABŞ və Aİ-nin simasında Qərb nümayiş etdirir ki, onlar prosesə ciddi yanaşır və nəticə əldə etməyə çalışırlar. ABŞ-da aparılan danışıqlar hansı mövzularda fikir ayrılıqlarının olması ilə bağlı aydın təsəvvür yaradıb. Diplomatiyada həll üçün üç variantdan istifadə olunur:

- qarşılıqlı kompromislər;

- tərəflərə təzyiq;

- həssas mövzuları gələcəyə buraxmaq və problem yaratmayan mövzularda razılaşmaq.

Düşünürəm ki, hər üç variantdan keçməyə cəhd ediləcək, lakin Azərbaycan Qarabağ məsələsində güzəştə getməyə hazırlaşmır, anklavlar məsələsində isə Ermənistan rəhbərliyi sona qədər müqavimət göstərəcək. Liderlərin özləri də başa düşürlər ki, həm Rusiyada, həm də Qərbdə vasitəçilər hərəkətə keçəcək və çox şey birbaşa görüşlərdə həll olunacaq.

Bu şəraitdə Azərbaycan və Ermənistan liderləri nə edir?

Prezident İlham Əliyev bir həftədir ki, Qarabağda infrastrukturun açılışında, qəsəbələrin salınmasındadır, Paşinyan isə “Nemezis” terrorçularına abidə açır, Moskvaya uçur və öz mediası vasitəsilə Azərbaycan Prezidentinin Moskvadakı paradda iştirak etməməsini Rusiyaya qarşı qeyri-dost hərəkət kimi qələmə verməyə çalışır.

Azərbaycan danışıqların dinamikasından diskomfort hiss etmir, çünki bütün formatlarda gündəliyi Bakı özü təklif edib. Azərbaycanın milli maraqlara zidd olan təkliflərlə razılaşmamaq və təzyiqləri neytrallaşdırmaq imkanı var, Ermənistan rəhbərliyi isə yayınmaq məcburiyyətindədir, çünki hər iki formatda təzyiq real (Rusiya) və virtual (Qərb) təhlükəsizlik qarantları tərəfindən həyata keçirilir.

Qərb Azərbaycana qarşı təcavüzkar siyasətin dəstəklənməsi kontekstində Ermənistanın təhlükəsizlik sistemində Rusiyanı əvəz etmək fikrində olmadığını Ermənistan rəhbərliyinə açıq şəkildə bildirdi. Qərblə Rusiya arasında ən böyük fərq budur və buna səbəb olan da Azərbaycan oldu. Paşinyanın formatlar arasında qalması, danışıqları dalana dirəmək üçün Rusiya ilə Qərb arasında münaqişədən istifadə etmək cəhdi və Azərbaycanın “yer”də hərəkətləri Ermənistanın mövqeyini daha da gərginləşdirərək Paşinyanın tam etimadı itirməsinə başa gələcək.