Paşinyan katolikosa qarşı

Kilsə deyil, məhz katolikosa qarşı... Paşinyanın iddiaları hər halda kilsə institutuna yox, şəxsən katolikoslara qarşı yönəlib...

İnformasiya ağır artilleriyasından istifadə etdikdən sonra, habelə katolikosu nüfuzdan salan məlumatların sızmasından sonra Ermənistanın baş naziri katolikos üçün yeni seçkilərin keçirilməsi ilə bağlı təşkilati məsələlərin həlli üçün koordinasiya qrupunun yaradılmasını təklif edib.

Mənə maraqlı idi ki, Ermənistanın baş naziri bu mövzuda nə qədər irəli gedəcək, çünki məlumat sızdırmaq bir şeydir, ömürlük bir dəfə seçilən katolikosun vəzifədən uzaqlaşdırılması proseduruna başlamaq isə başqa.

Paşinyanın fikrincə, subaylıq andını pozmaqda ittihamlar kilsədaxili müzakirələrə, iyerarxlar arasında daxili etiraza səbəb olmalı idi. Lakin bu baş vermədi. Məntiqlə Paşinyan növbəti addımı atmalı idi - katolikos və onun sözlərinə görə, ondan olan uşağın DNT testlərini göstərməli idi. Tutaq ki, bu qızıdır... adlı həkimin doğduğu... yaxşı, gəlin şəxsi işlərdən danışmayaq...

Paşinyan bu addımı atmadı, koordinasiya qrupu yaratmaq yolu ilə getdi... Amma erməni kilsəsində belə bir struktur yoxdur... Katolikos ruhanilərdən və din xadimlərindən ibarət milli-kilsə məclisi tərəfindən seçilir. Katolikosun seçilməsinə dünyəvilərin cəlb edilməsi 1906-cı ildə başlayıb... Əvvəlcə beş yepiskop seçilir, daha sonra onların arasından katolikos seçilir. Amma əvvəlcə katolikos özü istefa verməlidir, ya da ölməlidir... Bəs Paşinyan indiki katolikosa tabe olmayan ən azı beş yepiskopu haradan tapacaq?!

Paşinyan bu addımı o halda ata bilərdi ki, o, xarici mərkəzlərdən - Kilikiya katolikosundan, Konstantinopol və Qüds patriarxlarından dəstək zəmanəti alsın. Bu dəstək olmasa, bu təşəbbüs ölür... Erməni kilsəsinin xarici strukturları bu günə kimi öz bəyanatları ilə xüsusi seçilməyib...

Əgər Paşinyan xarici iyerarxların dəstəyini qazanmasa və əlavə sübutlar təqdim etməsə, o zaman bu kampaniya onun üçün gözlənilməz nəticələr verə bilər. Erməni kilsəsi müəyyən ənənələrə və hədəflərə malik bir qurumdur, ona görə də Kilsənin rolu ilə bağlı müzakirələrimdə mən iddia edirəm ki, Azərbaycan erməni kilsəsinin antiazərbaycan məqsədlərini dəyişdirə bilməyəcək.

Qarşıdurmanın Rusiya konteksti...

Paşinyan yönümlü ictimaiyyət hazırkı katolikosun rusiyapərəst olduğunu iddia edir. Bu ifadələrin də tarixi əsası var - Eçmiədzinin yüksəlişi 1828-ci ildən sonra, katolikosluğun Sisdən Rusiya imperiyasının sərhədlərinə, Eçmiədzinə köçdükdən sonra baş verdi. Bu yüksəlişdə məqsəd imperiyanın Şərq siyasəti və ermənilərin vahid kilsə ilə bütün Yaxın Şərqə yayılmış, uyğun təsir aləti, kəşfiyyat və təxribatçılıq fəaliyyəti idi. Rusiya imperiyası ilk dəfə 1831-ci ildə katolikosların yalnız imperiyanın rəiyyətləri arasından seçilməsini məhdudlaşdırsa da, 1836-cı ildə “Erməni-qriqorian etiqadı haqqında Əsasnamə”yə əsasən, başqa ölkələrin rəiyyətlərinin katolikos seçkilərində iştirakına icazə verdi. Bu, yadelli dindarların Eçmiədzindən üz döndərməsini aradan qaldırmaq üçün edilirdi.

Eyni zamanda, Alban kilsəsinin əmlakı erməni kilsəsinin mülkiyyətinə keçdi. İmperiya Eçmiədzinin xarici ermənilərin gözündə daha cəlbedici olması üçün onu gücləndirdi.

XIX əsrdə katolikosların rus subyektləri Osmanlı İmperiyasının vətəndaşları ilə bir-birini əvəz edirdi - onlar imperiyanın xarici siyasətində rol oynadılar, lakin daxili siyasətdə muxtariyyətlərini qorudular. Katolikosların heç biri katolikosların yeganə hakimiyyətini məhdudlaşdırmaq üçün “Əsasnamə...” ilə yaradılmış Sinod institutunu qəbul etmədi...

Rusiya erməni kilsəsi mövzusunda “can və bədəndir”, çünki məhz Rusiyanın hesabına Eçmiədzin XIX əsrin əvvəllərində məşhurlaşdı. 1907-ci ildə İmperiyanın daxili işlər naziri Stolıpin qeyd edirdi: “Eçmiədzində erməni xalqının mənəvi-siyasi mərkəzini süni şəkildə bərpa edərək, bununla da, əgər qanuniləşdirilməmişsə, o zaman katolikosun yerli və xarici əsilli erməni partiyalarını öz ətrafında birləşdirə bilmək qabiliyyətini sırf etiraf etdik...”.

Paşinyan çox təhlükəli oyuna başlayıb və kampaniyanı davam etdirmək üçün güclü kartları olmasa, yaxın gələcəkdə məğlubiyyətini etiraf etməli olacaq...