Brüsseldə kəskin irəliləyiş gözləməliyikmi?

Sammit ərəfəsində şəxsi nümayəndələrin görüşü keçirilib ki, bu da hazırlıq işlərini göstərir, yəni ola bilsin ki, bir sənəd - birgə Bəyanatın mətni və ya birgə fəaliyyət üçün Yol Xəritəsi müzakirə olunur. Əgər görüşün nəticəsi olaraq hansısa sənəd qəbul olunarsa, bu, ümumilikdə vasitəçilərin iştirakı olmadan, xüsusən də Rusiyanın iştirakı olmadan, ikitərəfli xarakter daşıyan ilk sənəd olacaq!

Rusiyanın Belarusun köməyi ilə Ukraynanı işğal etmək cəhdi və cərəyan edən iqtisadi müharibə Rusiya ilə Qərbin (orta yaşlı ekspertlər (onlara uğurlar və qələbə arzulayıram!) bu bəyanatı təkzib etsələr də, məhz Qərbin) Cənubi Qafqaz regionunu qızğın qarşıdurma məkanına cəlb etmək risklərini yaradır. Qondarma Cənubi Osetiya rəhbərliyinin Rusiya tərəfindən işğal olunmuş bu Gürcüstan bölgəsinə daxil olması barədə Rusiya rəhbərliyinə müraciəti bizim regionda müharibənin başlaması üçün ssenarilərdən biridir.

Ancaq müharibə kiminlədir?

Türkiyənin Ukrayna böhranında davranışı və münaqişədən sonrakı dövrdə Azərbaycanın siyasəti regionumuzda demək olar ki, Qərbin qalmadığını göstərir. Təbii ki, Qərbin varlığını təsəvvür etmək olar (Rusiya televiziyasında Böyük Britaniyanın Silahlı Qüvvələri nazirinin səfəri ilə bağlı danışan başçıların əsəbi reaksiyası və ya Delyaginin Azərbaycanın ABŞ və Türkiyənin proksisi olması barədə dedikləri (?!)).

Bununla belə, reallıq budur ki, həm 44 günlük müharibə, həm də münaqişədən sonrakı reallıq regionda Qərbin az olduğunu nümayiş etdirir... lakin daha çox ola bilər...

Azərbaycan öz prioritetlərinə görə qətiyyət nümayiş etdirir və İranla Memorandumun imzalanması qərarların qəbulu müddətinin başa çatmaq üzrə olduğuna daha bir işarədir. Strateji baxımdan bu, ən çox Rusiyaya ziyan vurur, çünki nəqliyyat dəhlizində (təhlükəsizliyin təmin edilməsi və Zəngəzur dəhlizinin Ermənistan hissəsinin idarə olunması) iştirakını itirən Moskvadır. Məhz buna görə də Putinin Paşinyanla telefon danışıqları ilə bağlı press-relizlərdə yenə də “Bəyanatların müddəalarının ciddi şəkildə yerinə yetirilməsi” sözləri təkrarlanır.

Proses getməlidir və onun üçtərəfli, yoxsa ikitərəfli formatda olacağı Azərbaycan üçün o qədər də vacib deyil.

Rəsmi Tehran İranla Memorandumun imzalanmasından sonra strateji layihədə iştirakını əldə edib və əgər bundan əvvəl post-münaqişə regionunda gedən proseslərə etimadsızlıqla yanaşırdısa, Memorandum imzalanandan sonra, həmçinin Şimal-Cənub layihələrinin həyata keçirilməsində, regional proseslərdə tam iştirakını aldı.

Yəni, Bakının təklifi ilə postkonflikt regionunda proseslər getdikcə güclənir, ətalət yaranır; İrəvanın barışmazlığına baxmayaraq. Biz müvəqqəti iştirak etməməyə ümid edirik, çünki danışıqların bu raundu sülh gündəmini xilas etmək üçün son şans ola bilər. Əgər bu dəfə Ermənistan rəhbərliyi söz-söhbətə əl atsa, o zaman Azərbaycan öz gündəmindəki məsələləri heç kimdən asılı olmayaraq birtərəfli qaydada həll edəcək...

Rusiya bu kontekstdə prosesdə iştirakı ilə problemi həll etməli olacaq:

- ya da Moskva dağıdıcı mövqe tutur: razılaşmanın dalana dirənməsinə gətirib çıxarır, 2009-cu ilin nümunəsi ilə hərəkət edir, Ermənistanda hərbçilərlə bərabər rusiyayönlü müxalifəti də ayağa qaldırır, Cənubi Osetiyanı tanıyır və Qarabağ ermənilərinin rəhbərliyi və “Qarabağın rus icması” kimi uydurma strukturlarla flört etməyə davam edir;

- ya da Rusiya konstruktiv yolla gedir: proseslərin dinamikası artıq var, qarşılıqlı fəaliyyət formatları müəyyən edilib, yalnız ən sərt məsələlər üzrə qərarlar qalıb - sülh müqaviləsi və Qarabağ ermənilərinin demilitarizasiyası, proseslərdə  birbaşa və dolayı iştirakına sərhəd qoyur.

Bu gün Rusiya üçün Cənubi Qafqaz bütün 30 ildə ən proqnozlaşdırıla biləndir - bu, mümkün olan maksimumdur!

Azərbaycanlıların belə bir məsəli var: qaşınmayan yerdən qan çıxarır. Rusiya bunu etdi və Ukraynanı elə parçaladı ki, onilliklər olmasa da, illərlə qan axacaq.