İran Prezidentinin Bakıya səfəri haqqında

Məlumdur ki, Azərbaycan-İran münasibətləri kifayət qədər mürəkkəbdir. İki ölkə arasında münasibətlər son illər kifayət qədər çətin dövrlərdən keçir. Çətinliklər həm də onunla bağlıdır ki, Tehranın Xəzər regionunun strukturu və təhlükəsizliyi məsələlərinə öz baxışları var. Tehrandan isə, məlum olduğu kimi, vaxtaşırı Azərbaycana qarşı neqativ bəyanatlar verilirdi və indi də səslənir, yaxud Azərbaycan Respublikasının maraqlarına toxunan neqativ xarakterli hadisələr baş verir.

Eyni zamanda, Azərbaycan və İran əməkdaşlığa və bəzən çətin olan məsələləri milli maraqlara əsaslanaraq həll etməyə ehtiyac duyan qonşu dövlətlərdir. İran Prezidentinin Azərbaycana hazırkı rəsmi səfəri praqmatik xarakter daşıyır və ikitərəfli münasibətlərdə hələ də mövcud olan problemli məsələlərin ən yüksək səviyyədə həlli yollarının axtarılmasına töhfə verir. Azərbaycan və İran üçün bu, qalan kəskin tərəfləri daha da hamarlamaq və daha böyük konstruktivliyə, qarşılıqlı faydaya doğru irəliləmək və ikitərəfli əməkdaşlığın səmərəli inkişafını təmin etmək üçün bir fürsətdir.

İran hakimiyyəti də bir gün əvvəl 2023-cü ildə Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyinə hücum edən terrorçu ilə bağlı yekun qərar hazırladıqlarını açıqlamışdı. Təbii ki, bu məsələ Azərbaycan Respublikası üçün prinsipial əhəmiyyət kəsb edir. Mürəkkəb məsələlərin həlli yolları, o cümlədən ümumi layihələr üzrə əməkdaşlığın genişləndirilməsi və möhkəmləndirilməsi prizmasından axtarılır. Bu, ilk növbədə Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi layihəsi üzrə əməkdaşlıqdır; İran prezidenti həmçinin qeyd edib ki, İran özü Azərbaycan Respublikasının əsas hissəsindən öz Naxçıvan Muxtar Respublikasına çıxışı olan Zəngəzur dəhlizinə alternativ tikməyi təklif edib və tikinti prosesi davam edir. İranın Azərbaycanla alternativ enerji sahəsində əməkdaşlıqda maraqlı olduğu qeyd edilib. Pezeşkian həmçinin Tehran və Bakı arasında ikitərəfli münasibətlərə digər ölkələrin müdaxilə etməməsinin vacibliyini vurğulayıb.

İran Prezidentinin Bakıya səfəri Azərbaycanın beynəlxalq münasibətlər sistemində çəkisinin artması fonunda baş verir. Deyə bilərik ki, bugünkü Azərbaycan birinci dərəcəli dünya dövlətidir, o, orta səviyyədə olsa da, beynəlxalq gündəmin ən mühüm tendensiyalarını, hadisələrini, bu gününü və gələcəyini formalaşdıran müasir dünyanın dövlətlərinə aiddir.

Unutmayaq ki, İranda siyasəti prezident yox, ali rəhbər təyin edir. Ona görə də, ümumiyyətlə, İslam Respublikası prezidentinin şəxsiyyəti Tehranın ana xəttinə təsir etmir. İran elitasının mövqeyi ağırdır. Amma başa düşmək lazımdır ki, bu gün İran Qərbin kütləvi təzyiqləri və onun ərazisinə potensial hücumlar ehtimalı ilə üzləşdiyi bir vaxtda Tehranın mehriban qonşuluğa ehtiyacı var. Azərbaycan regionun əsas ölkələrindən biridir və İran da Azərbaycanın rəqib deyil, onun tərəfdaşı və müttəfiqi olmasını təmin etməlidir.

Pezeşkianın Azərbaycana səfəri Bakıda Qlobal Cənub qeyri-hökumət təşkilatlarının platformasının yaradılması fonunda baş tutub. Tədbir “Fəaliyyətdə Həmrəylik: Yeni və Ədalətli Dünya üçün Qlobal Cənub QHT-lərinin Gücləndirilməsi” forumu çərçivəsində baş tutub. 116 ölkənin nümayəndələrinin razılığı ilə Qlobal Cənub QHT Platformasına sədrlik Azərbaycana verilib.

Azərbaycan Prezidenti forum iştirakçıları qarşısında çıxış edərək vurğuladı ki, Bakı belə yeni platforma yaratmaqla Qlobal Şimal və Qlobal Cənubun mövqelərini bir-birinə yaxınlaşdırmağa çalışır. Aydındır ki, bu yaxınlaşma baş verərsə, tezliklə baş verməyəcək və ümumiyyətlə, qlobal miqyasda bu, real olmayan bir vəzifədir. Başqa bir şey var ki, belə bir missiyanı öz üzərinə götürməyə hazır olan ölkə var. Bu da Azərbaycandır. Azərbaycan Respublikası artıq BMT-nin COP29 iqlim konfransına ev sahibliyi edib və uzun illər Qoşulmama Hərəkatına sədrlik edib. Bu isə bir daha onu göstərir ki, Azərbaycan xüsusilə öz ərazi bütövlüyünü bərpa etdikdən sonra qlobal gündəmi müəyyən edən ölkədir.